"Vita mutatur non tollitur"

Pośmiertne wystawy twórców nauki i kultury;
prezentacje postaci i ich dorobku

Ks. Bolesław Kumor  (1925-2002)

Ks. Bolesław Kumor - sylwetka
Ks. Bolesław Kumor - publikacje

 

 Ks. prof. dr hab. Bolesław Kumor (1925 - 2002)   Ks. Bolesław Kumor był jednym z najwybitniejszych
nowożytnych historyków Kościoła. Specjalizował się
w badaniu dziejów, organizacji i ustroju Kościoła katolickiego.

 

 

  Bolesław Stanisław Kumor urodził się w Szymanowicach-Niskowej pod Nowym Sączem 1 grudnia 1925 roku. Miał dziewięcioro rodzeństwa; całe dzieciństwo upłynęło mu w małorolnym gospodarstwie Rodziców. Na miejscu ukończył czteroklasową szkołę powszechną (1931 - 1937). Dwa dalsze lata uczył się w państwowej szkole powszechnej w Nowym Sączu. Nie mogąc kontynuować nauki w gimnazjum - wybuchła wojna i Niemcy zlikwidowali takie możliwości - przez dwa lata uczył się w Szkole Handlowej. Gdy i ta została zamknięta przez okupanta, nie mając jeszcze 17 lat, zaczął pracować. Przetrwał szczęśliwie okupację; dwukrotnie aresztowało go na krótko gestapo - ale wyszedł, wyznaczono go na roboty do Niemiec - ale się ukrył... Od lata 1944 do stycznia 1945 przymusowo kopał okopy - i jakoś ocalał. Gdy przewalił się front, pod koniec lutego 1945 roku podjął naukę w gimnazjum i do lata zaliczył dwie klasy. W następnym roku szkolnym - kolejne dwie... Wreszcie, latem 1947 roku uzyskał maturę.

  Wreszcie nadszedł czas na realizację powołania kapłańskiego i dalsze zdobywanie wiedzy. Lata 1947 - 1952 to był dlań czas studiów filozoficznych i teologicznych w Instytucie Teologicznym w Tarnowie i formowania duchowego w tarnowskim Seminarium Duchownym. W 1952 roku uzyskał magisterium z Historii Kościoła na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i zaraz po tym przyjął święcenia kapłańskie.

  Dalsze studia - teologiczne (magisterium 1954, doktorat 1954 z historii Kościoła) i historyczne (magisterium 1957) odbył już na KUL, z którym zawodowo związał się na resztę pracowitego życia. Habilitował się w roku 1959 i od początku 1960 roku zaczął pracować na KUL jako sekretarz Ośrodka ABMK i wykładowca historii Kościoła. Był kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Starożytności, potem - Katedry Historii Kościoła w Czasach Nowożytnych, kierował Instytutem Historii Kościoła, był też prodziekanem Wydziału Teologii...

  Profesorem nadzwyczajnym ksiądz Kumor został w roku 1970, zaś zwyczajnym osiem lat później. Jego działalność naukowa i dydaktyczna wykraczała poza teren KUL. Był członkiem Komitetu Nauk Demograficznych i Komitetu Nauk Historycznych PAN, Komisji Historii Porównawczej Kościołów PAN i Komisji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem; członkiem licznych towarzystw i redakcji czasopism naukowych (dla przykładu - od 1960 roku w komitecie redakcyjnym "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", od roku 1966 - czynny członek Towarzystwa Naukowego KUL i jeden z redaktorów "Roczników Teologiczno-Kanonicznych", członek redakcji pisma "Nasza Przeszłość", od 1993 roku - brał udział w pracach Rady Naukowej Polskiego Słownika Biograficznego...).

  Na zlecenie Episkopatu Polski przez wiele lat przygotowywał plany nowego podziału organizacyjnego Kościoła w Polsce (podział przeprowadzono w roku 1992).

  Był też dobrze znany za granicą - od 1985 roku był członkiem European Science Foundation. W latach 1972 - 1992 aż osiemnaście razy odwiedził w podróżach naukowych Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, prowadząc tam obszerne, owocne kwerendy archiwalne; w roku 1986 został nominowany do American Biographical Institute Research Association. Był też częstym gościem archiwów państwowych w Wiedniu i Archivum Secretum Vaticanum.

  Uznaniem osiągnięć naukowych Profesora, a także pewnym zadośćuczynieniem za szykany, jakie Go spotykały w latach '50. i '60. XX w. ze strony Urzędu Bezpieczeństwa i SB (wieloletnie nie zatwierdzanie habilitacji, trzykrotne próby pozbawienia Go pracy w wyższym szkolnictwie, nie wydawanie paszportu przez z górą 10 lat, regularne śledzenie i wzywanie na przesłuchania) było przyznanie Mu w roku 1994 przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski. Władze kościelne uhonorowały ks. Kumora w roku 1982 godnością szambelana papieskiego, a później, w roku 1994, tytułem honorowego prałata papieskiego.

 Ks. Bolesław Kumor

Ks. Bolesław Kumor
    Ks. profesor Bolesław Kumor należał do najwybitniejszych współczesnych historyków Kościoła. Specjalizował się w badaniu dziejów organizacji i ustroju Kościoła. Przeprowadzone przez niego kwerendy archiwalne w kraju i za granicą zaowocowały licznymi publikacjami w języku polskim i w językach obcych. Dorobek naukowy ks. prof. Kumora liczy około 650 pozycji, w tym 37 książek, wśród których przede wszystkim wspomnieć należy ośmiotomową, fundamentalną pracę "Historia Kościoła" (Lublin 1972 – 1994), służącą w większości polskich Seminariów Duchownych jako podręcznik wykładowy, oraz dwutomową pracę zbiorową, zrealizowaną na osobistą prośbę księdza Prymasa kardynała Stefana Wyszyńskiego, pod tytułem "Historia Kościoła w Polsce" (Poznań – Warszawa 1974 – 1979). Był też autorem niezliczonych rozpraw, opracowań, artykułów, recenzji, not, biogramów i haseł encyklopedycznych.

  Był cenionym pedagogiem, przyjacielem i opiekunem młodzieży. Wypromował 40 doktorów, pod Jego kierunkiem na KUL i na PAT powstało kilkaset (około 350!) prac magisterskich. Gdy studenci zadawali Mu podchwytliwe pytania o różne epizody z - burzliwych przecież - dziejów Kościoła, lubił mawiać: "Demokracji w Kościele nie ma, ale może to i lepiej, bo dzięki temu Kościół istnieje już dwa tysiące lat..."

 

 

     
 Herb papieski Jana Pawła II Na swoje 70. urodziny
ks. prof. Bolesław Kumor
dostał list Ojca Świętego,
od Jana Pawła II:






Drogi Księże Profesorze,


  (...) Obchodzi Ksiądz Profesor Jubileusz 70-lecia swoich urodzin. Do życzeń i gratulacji,
jakie z tej okazji z pewnością napływają na ręce Jubilata, pragnę dołączyć również i moje słowo.

  Kościół w Polsce wiele Księdzu Profesorowi zawdzięcza. Znamy niezwykle bogaty dorobek
naukowy Księdza z zakresu historii Kościoła. Są to prace dotyczące dziejów, organizacji i ustroju
Kościoła katolickiego w Polsce, z uwzględnieniem kresów wschodnich I i II Rzeczypospolitej,
dziejów zakonów na ziemiach polskich, historii Polonii w Stanach Zjednoczonych Ameryki
Północnej czy wreszcie dziejów rodzinnej Diecezji Tarnowskiej.

  W dorobku naukowym Księdza Profesora uderza nie tylko solidny warsztat naukowy historyka
i niezwykła pracowitość owocującą wielką liczbą publikacji i prowadzonych magisteriów,
licencjatów i przewodów doktorskich, ale nade wszystko - dogłębne umiłowanie Kościoła.
Swe powołanie jako uczonego - historyka, pojmuje Ksiądz Profesor jako służbę Kościołowi.

  Związany ściśle ze swoją Alma Mater - KUL, Katolickim Uniwersytetem Lubelskim,
od wielu lat służy Ksiądz ofiarnie wiedzą i doświadczeniem dydaktycznym także Wydziałowi
Teologicznemu oraz Wydziałowi Historii Kościoła Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.
Pamiętam doskonale początki tej współpracy z czasów, gdy byłem Arcybiskupem
Krakowskim - a dzisiaj pragnę wyrazić za nią szczególne podziękowanie (...).


Watykan, dnia 14 marca 1995 r.

 Faksymile autografu Jana Pawła II
 

 

     
 Herb Papieskiej Akademii Teologicznej   Obszerny list
nadesłał też
Franciszek Kardynał Macharski
(przytaczamy wyjątki):


  Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie pragnie wyrazić swoją wdzięczność dla Księdza
Profesora Bolesława Kumora za to, co uczynił dla niej przez prawie30 lat swej wiernej, ogromnie
znaczącej współpracy.

  Kiedy więc Redakcja "Analecta Cracoviensia" przygotowuje kolejny, 27. tom rocznika i dedykuje
go Księdzu Profesorowi, pragnę dołączyć się do tych znaków uznania, szacunku i wdzięczności.

  Ksiądz Bolesław Kumor od roku 1967 pracował najpierw w Sekcji Historii Kościoła
przy Papieskim Wydziale Teologicznym, a następnie w Wydziale Historii Kościoła
Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (...).

  Ksiądz Profesor nigdy nie odmawiał swego udziału w wielu twórczych przedsięwzięciach
Kościoła w Polsce, wnosząc w nie swą ogromną wiedzę i zaangażowanie (...).

  Udział Księdza w życiu Kościoła przekracza granice diecezji i uczelni teologicznych.
Mierzy się ogromnym wpływem na świadomość paru pokoleń słuchaczy, których historyczną
wiedzę Ksiądz kształtował, ucząc sobą samym i wykładem, jak trzeba w ten Kościół (...)
wierzyć i jak go kochać.

  Z wyrazami wdzięczności łączymy naszą modlitwę (...).


 Faksymile autografu Franciszka Kardynała Macharskiego

 

 

 Ks. Bolesław Kumor     Ksiądz Kumor był kapłanem diecezji tarnowskiej, Archidiakonem kapituły Kolegiackiej przy Bazylice św. Małgorzaty w Nowym Sączu. Sam, żyjąc bardzo skromnie, ufundował trzy wielkie witraże w kościele parafialnym w Trzetrzewinie, a w rodzinnej wsi wybudował klasztor - wraz z kaplicą publiczną - pod wezwaniem Narodzenia NMP (po roku 1967) i sprowadził tam siostry zmartwychwstanki, aby mogły katechizować, opiekować się chorymi i dwoma kościołami parafii. Był głównym fundatorem (1985 - 1992) kościoła św. Stanisława Kostki w Szymanowicach. Każdorazowy pobyt w rodzinnych stronach wypełniony był nie tylko obowiązkami pasterskimi i pracą naukową, ale także spotkaniami z miejscowymi gospodarzami i nowosądeckimi duchownymi. Gdy dopisywała pogoda, wybierał się na dłuższe samotne spacery. Był gorliwym duszpasterzem i niestrudzonym spowiednikiem - często zasiadał też w konfesjonale w kościele w rodzinnej miejscowości.

W maju 2002 roku obchodził 50-lecie święceń kapłańskich.

 

  4 maja 2002 roku minęła 50. rocznica święceń kapłańskich ks. prof. dra hab. Bolesława Kumora, kapłana diecezji tarnowskiej, profesora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, związanego również od 34. lat z Wyższym Seminarium Duchownym i Papieskim Wydziałem Teologicznym (a późniejszą Akademią Teologiczną) w Krakowie.

  W Trzetrzewinie koło Nowego Sącza w miejscowości urodzenia ks. Kumora, należącej do diecezji tarnowskiej, w niedzielę 5 maja w kościele parafialnym odbyły się głównie uroczystości jubileuszowe 50-lecia kapłaństwa dostojnego Księdza Infułata. Uroczystość tę ubogaciła swoją obecnością delegacja kościoła krakowskiego w osobie Wielkiego Kanclerza PAT w Krakowie metropolity krakowskiego ks. Franciszka Kardynała Macharskiego w towarzystwie ks. infułata, proboszcza wawelskiego Jana Bielańskiego. Z ramienia PAT w Krakowie delegacji przewodniczył jej rektor bp prof. Tadeusz Pieronek, w towarzystwie byłego rektora ks. prof. Adama Kubisia, dziekana Wydziału Historycznego tej uczelni ks. prof. Janusza Wycisły, ks. prof. Andrzeja Pankowicza, ks. prof. Stanisława Piecha, ks. dra hab. Jacka Urbana i ks. dra Piotra Natanka. Arcybiskupie Seminarium Duchowne reprezentował jego rektor ks. dr Józef Guzdek. Obecny był także gospodarz miejsca, biskup tarnowski Wiktor Skworc oraz księża biskupi, uczniowie ks. Kumora, Jan Kopiec z Opola i Adam Szala z Przemyśla. Na uroczystości obecna była również liczna, ponad dwudziestoosobowa reprezentacja profesorów KUL pod przewodnictwem ks. rektora prof. Andrzeja Szostka. Grono dostojnych gości uzupełniali nadto: kapłani Kapituły Kolegiackiej w Nowym Sączu (do której należy ks. Bolesław Kumor), kapłani diecezji tarnowskiej, przedstawiciele samorządu powiatu sądeckiego, miejscowej gminy i parafii oraz przyjaciele dostojnego Jubilata z USA oraz z różnych części Polski. Wśród uczestników spotkania obecna była również jedyna żyjąca z licznego rodzeństwa ks. Kumora siostra Irena.

  Uroczystości kościelne rozpoczęły się o godzinie 11 uroczystym wejściem liturgicznym z plebani do kościoła. Tę procesję liturgiczną tworzyli ministranci i lektorzy, delegacje świeckie, Kapituła kolegiacka w strojach kapitulnych, profesorzy w togach oraz około 25 księży koncelebrantów. Liturgii mszy św. przewodniczył metropolita krakowski ks. Franciszek Kardynał Macharski. Po pozdrowieniu liturgicznym, na początku mszy św. złożono dostojnemu jubilatowi życzenia. Najpierw bp Jan Kopeć odczytał listy gratulacyjne przysłane na ręce ks. Kumora przez metropolitę lwowskiego kardynała Mariana Jaworskiego i abpa olsztyńskiego Edmunda Pisza. Kolejne życzenia złożyły poszczególne delegacje. Mszy św. sprawowana była w barwnej oprawie liturgicznej i muzycznej. W tym ostatnim przypadku działo się to dzięki chórowi parafialnemu z parafii Nowy Sącz.

  Kazanie w czasie mszy świętej wygłosił wspomniany już uczeń ks. Kumora, biskup Jan Kopiec. Kaznodzieja w swoim wystąpieniu umiejętnie połączył teksty czytań liturgicznych z wydarzeniem jubileuszu kapłańskiego ks. Kumora i jego osobą, akcentując jego sylwetkę jako kapłana, duszpasterza, naukowca i człowieka, który nigdy nie zaprzedał się komunistom, i który musiał z tego powodu wiele wycierpieć. Pod koniec Mszy św. został odczytany przez pasterza diecezji tarnowskiej list gratulacyjny Ojca Św. Jana Pawła II do wszystkich jubilatów tejże diecezji. Następnie głos zabrał rektor KUL. W swojej mowie zaakcentował on dar kapłaństwa Księdza Profesora wspominając wypowiedź kościelnego z kościoła akademickiego w Lublinie, który miał powiedzieć ongiś, że "jeśli ks. profesora nie ma w konfesjonale, to w ogóle go nie ma w Lublinie". Natężenie szacunku i ducha wdzięczności ze strony kapłanów, pracowników KUL ks. rektor wyrażał poprzez kilkakrotne stwierdzenie "nasz złoty Jubilacie" lub też "nasz złoty Bolesławie". Po mowie rektora KUL glos zabrał rektor PAT biskup Tadeusz Pieronek, który jakby wchodząc w myśli przedmówcy, w krótkiej wypowiedzi, podziękował dostojnemu jubilatowi za pracę w Krakowie. W końcu głos zabrał sam ks. Bolesław Kumor. W jego mowie dało się wyczuć nutę uwielbienia Boga i podziękowania Kościołowi za kapłaństwa i stworzenie warunków rozwoju. Podczas tego wystąpienia obecni goście dowiedzieli się, że już w 1643 roku jego pradziad gospodarzył na tej ziemi. W dalszej części swego wystąpienia, mówiąc pięknym, obrazowym językiem, dzielił się ksiądz jubilat darem tajemnicy wiary: nawiązując do swojego chrztu świętego pokazywał chrzcielnicę w kościele; nawiązując do pierwszej spowiedzi świętej wskazywał na miejsce konfesjonału w kościele; nawiązując do mszy prymicyjnej, pokazywał ołtarz. Wspominając ludzi, którzy wywarli na jego życie wielki wpływ i którym wiele zawdzięcza, wyliczał ich: rodziców, nauczycielkę ze szkoły podstawowej, której zawdzięczał dalszą edukację szkolną, ks. inf. Rzepę z Tarnowa, ks. bp Wojtyłę jako kardynała krakowskiego, a później Ojca Świętego, bp Wiktora Skworca i kilku księży przyjaciół.

  Po uroczystym błogosławieństwie i przy uroczystym śpiewie chóru (w utworze 'Laudate Dominum' Charlesa Gounoda) asysta liturgiczna po pięknej uroczystości wróciła na miejsce wyjścia. Tutaj też w licznym gronie dopełniono radości dobrze zastawionego stołu. Mnie na koniec przypadła bardzo ważna misja dowiezienia do Krakowa, bezpiecznie i bez jakiegokolwiek uszczerbku szacowne grono księży profesorów.


Ks. Piotr Natanek,
Vita Academica nr 3-4 (9-10) / 2002
Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie

 

Seminarium Duchowne w Tarnowie
Złoty jubileusz kapłaństwa


  Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego 2002 roku głęboko zapadnie w pamięci kleryków WSD w Tarnowie. Tego dnia wspólnota seminarium dziękowała Bogu za
50-letnią posługę kapłańską, działalność wychowawczą i naukową Złotych Jubilatów: ks. inf. Stanisława Rosy,
ks. prof. Jana Dudziaka, ks. prof. Bolesława Kumora
(obok na fotografii - drugi z prawej) i ks. prof. Jana Łacha.
   Ks. Bolesław Kumor - złoty jubileusz kapłaństwa

  Uroczystej Eucharystii przewodniczył ks. bp. Wiktor Skworc, który na wstępie odczytał telegram Ojca Świętego. Jan Paweł II napisał między innymi: "Wymieniam z nazwiska i imienia dostojnych Jubilatów, aby każdego z nich objąć myślą serdeczną i modlitwą. Bogu dziękuję za wszelkie łaski jakie w ciągu tych pięćdziesięciu lat przez ich kapłańskie ręce dostępowały całe pokolenia wiernych. Wielu spośród tych zacnych kapłanów dane mi było osobiście poznać, korzystałem z ich wielkodusznej dobroci, mądrości i wiedzy. Pragnę dziś przesłać im szczególne wyrazy wdzięczności".

  Rektor Seminarium, ks. Stanisław Budzik, w wygłoszonej homilii zwrócił uwagę na świadectwo, jakie dają Dostojni Jubilaci swoją wiedzą i postawą, realizując całą mocą swego umysłu i całym żarem swojego serca wezwanie Chrystusa: "Idźcie i nauczajcie". Przybliżył również sylwetki Jubilatów, podkreślając, że są oni niczym kolumny kościoła tarnowskiego i stanowią prawdziwą jego ozdobę.

  Ks. infułat Stanisław Rosa od roku 1965 związał się na trwałe i na zawsze z Tarnowskim Seminarium, w którym wykładał teologię fundamentalną i przez 19 lat pełnił funkcję rektora. Ks. prałat Jan Dudziak po ukończeniu studiów z zakresu prawa kanonicznego wykładał tę dyscyplinę na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, w PAT w Krakowie, ale większość swego czasu i cały żar kapłańskiego serca poświęcił Seminarium Duchownemu w Tarnowie. Ks. infułat Bolesław Kumor był wikariuszem zaledwie kilka miesięcy. Biskup Jan Piotr Stepa wysłał go na studia z historii Kościoła na KUL. Szybko ks. Kumor zdobywał stopnie akademickie i wnet stał się uczonym o międzynarodowej sławie. Pamięta jednak, że nade wszystko jest kapłanem, stąd słynie jako gorliwy duszpasterz i wytrwały spowiednik. (Pamiętał także o Tarnowie - opublikował w roku 1985 fundamentalne dzieło "Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786 - 1985" - przyp. red.) Ks. prałat Jan Łach poświęcił swoje kapłańskie życie objaśnianiu Pisma Świętego Nowego Testamentu. Był długo wykładowcą Pisma Świętego w Tarnowskim Seminarium, a od roku 1969 związał się z ATK w Warszawie jako profesor, dziekan Wydziału Teologicznego, a także rektor tej uczelni.

Relacja z jubileuszu w Tarnowie za: ks. Jerzy Jurkiewicz,
Tarnowski Gość Niedzielny, 26 maja 2002 roku

 

 

Ksiądz Profesor dr hab. Bolesław Kumor zmarł w Lublinie 23 października 2002 roku.
Miał 77 lat. Został pochowany przy kościele filialnym w rodzinnej Niskowej.

 

 

Ks. Anzelm Weiss  [nekrolog - wspomnienie]:

  "Tylko w kapłaństwie realizuję najpełniej moją osobowość. [Wszystko], co osiągnąłem w życiu,
co mogłem zrobić, to wszystko przyszło mi poprzez kapłaństwo
".

(Z Testamentu ks. prof. Bolesława Kumora)

  Ksiądz profesor Bolesław Kumor należy do uczonych, których można nazwać "wielkimi samotnikami". Mało mówił o sobie. Pracował niewiarygodnie intensywnie, ale zawsze sam. Chciał być znany i chciał przemawiać przede wszystkim poprzez napisane dzieła, działalność dydaktyczną i społeczno-duszpasterską. Dopiero w swoim testamencie odsłonił najgłębszą rację i credo swego życia oraz działalności. Było nim głęboko teologicznie rozumiane, serdecznie ukochane i na serio przeżywane kapłaństwo.

  Warto przywołać tę "tajemnicę", gdyż wtedy lepiej rozumie się życie i osobowość Księdza Profesora, którego biogram zawarty jest w tym krótkim, o charakterze encyklopedycznym, artykule [ 1 ].

  Ks. Bolesław Stanisław Kumor urodził się 1 grudnia 1925 roku w Szymanowicach-Niskowej (parafia Trzetrzewina) koło Nowego Sącza, jako czwarte dziecko Grzegorza i Kunegundy z Pasiutów. Dzieciństwo spędził w domu rodzinnym, uczęszczając do czteroklasowej Szkoły Powszechnej w Niskowej (1931-1937). Później uczył się w szkołach Nowego Sącza. 18 lipca 1947 roku złożył egzamin dojrzałości "z wynikiem bardzo dobrym i pierwszą lokatą".

  Studia filozoficzno-teologiczne odbył w latach 1947 - 1952 w Seminarium Duchownym w Tarnowie. 4 maja 1952 roku przyjął święcenia kapłańskie. W tym samym roku zdobył magisterium z teologii na Uniwersytecie Jagiellońskim [w Krakowie]. Po krótkim wikariacie w Brzesku podjął w 1952 roku studia specjalistyczne na KUL. Przez biskupa został skierowany na teologię moralną. W tym zakresie uzyskał magisterium i licencjat w 1954 roku. Z własnej inicjatywy studiował równocześnie historię Kościoła na Wydziale Teologicznym (magisterium uzyskał w 1954 roku) oraz w latach 1954 - 1957 historię na Wydziale Nauk Humanistycznych (magisterium w 1957 roku). W 1954 roku obronił doktorat z historii Kościoła na podstawie pracy pt. 'Dzieje polityczno-geograficzne diecezji tarnowskiej', przez dwa lata (1957 - 1958) piastował urząd prefekta studiów i wykładowcy oraz opiekuna biblioteki w Seminarium Duchownym w Tarnowie. Pełnił też funkcję zastępcy dyrektora Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie. W roku 1959 habilitował się na podstawie dorobku naukowego i pracy pt. 'Powstanie i rozwój organizacji parafialnej w Małopolsce południowej do końca XVI wieku'. Z przyczyn politycznych zatwierdzenie stopnia naukowego otrzymał dopiero w 1966 roku. W roku 1970 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1978 roku - profesorem zwyczajnym. Został zatrudniony na KUL w 1960 roku, początkowo w charakterze sekretarza naukowego Ośrodka Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. Od 1965 do 1972 roku był kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Starożytności. Później (1972 - 1998) został kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Czasach Nowożytnych. Od 1967 roku rozpoczęła się - trwająca aż do samej Jego śmierci - współpraca ks. Bolesława Kumora z Papieskim Wydziałem Teologicznym w Krakowie (od 1983 roku ta uczelnia nosi nazwę Papieska Akademia Teologiczna - PAT). Był tam kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Czasach Nowożytnych i Najnowszych.

  Ksiądz Profesor Kumor pełnił różne odpowiedzialne funkcje w administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. I tak w latach 1968 - 1972 został wybrany prodziekanem Wydziału Teologii, a w latach 1972 - 1975 i 1982 - 1983 kierownikiem Instytutu Historii Kościoła. Od 1985 do 1987 roku przewodniczył Senackiej Komisji KUL do spraw Nauki.

  Ks. Bolesław Kumor brał żywy udział w życiu naukowym Polski. Był członkiem licznych towarzystw naukowych i redakcji. Od 1964 roku należał do Komitetu Nauk Demograficznych PAN, od 1967 roku do Towarzystwa Naukowego KUL, od 1970 roku do Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, od 1971 roku do Komisji Historii Porównawczej Kościołów przy Komitecie Nauk Historycznych PAN. W roku 1984 został powołany do Komisji Episkopatu do spraw Nauki i (od 1989 roku) do Komisji Episkopatu do spraw Dialogu z Judaizmem. Od 1984 roku był w European Science Foundation. Należał (od 1993 roku) do Rady Naukowej Polskiego Słownika Biograficznego i Towarzystwa Naukowego w Sandomierzu. Brał udział w komitetach redakcyjnych czasopism naukowych: "Analecta Cracoviensia" (od 1980 roku), "Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne" (1960), "Nasza Przeszłość" (1984), "Przeszłość Demograficzna Polski" (1975), "Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" (1964), "Studia Polonijne" (1976).

  Dla Encyklopedii katolickiej napisał 173 hasła. W większości są to bardzo obszerne hasła z zakresu geografii historycznej i statystyki. Jako przyjaciel i bliski współpracownik ks. doc. dr hab. Romualda Łukaszyka, przyczynił się do wypracowania schematu wielu haseł, zwłaszcza z zakresu działu 'Geografia i statystyka kościelna', którego był redaktorem, i to od pierwszego do dziesiątego tomu.

  Był wytrawnym znawcą polskich archiwów kościelnych. Zapoczątkował ich mikrofilmowanie przez Ośrodek ABiMK. Prowadził też kwerendy w archiwach zagranicznych: w Wiedniu (Hof- Haus- und Staatsarchiv, Allgemeinesverwaltungsarchiv, Hofkatnmern-archiv), Rzymie (Archivum Secretum Vaticanum), USA (Archiwum Archidiecezji w Hartford, archiwa polskich parafii w stanie Connecticut, w Brooklynie i Nowym Jorku), Brazylii (badał księgi metrykalne polskich parafii).

  Pod jego kierunkiem powstało ponad 250 prac magisterskich, 32 rozprawy doktorskie; napisał 21 ocen profesorskich, 20 habilitacyjnych i 34 doktorskie. [Ks. prof. Bolesław Kumor] był promotorem doktoratu honoris causa ks. Jana Wodarskiego w 1995 roku.

  Przez władze państwowe odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1994). Otrzymał nagrodę indywidualną Ministra Edukacji Narodowej (1995) i indywidualną nagrodę Rektora KUL II stopnia (2001). Ojciec Święty, który wyjątkowo cenił Księdza Profesora i utrzymywał z nim osobiste kontakty, uhonorował go godnością szambelana papieskiego (1982), prałata papieskiego (1994) i protonotariusza apostolskiego (1999).

  Dorobek pisarski ks. prof. Bolesława Kumora obejmuje około 700 pozycji (do 1996 roku udało się ustalić liczbę publikacji na 644), w tym 36 książek. Intensywna działalność naukowa ks. prof. Bolesława Kumora miała charakter wielokierunkowy.

  Najwcześniejsze i najtrwalsze [Jego] zainteresowania dotyczyły zagadnień związanych z geografią historyczną Kościoła w Polsce oraz kościelną strukturą ustrojową na ziemiach polskich. Tej tematyce poświęcił pracę doktorską i habilitacyjną oraz gruntownie opracowane syntezy pt. 'Granice metropolii i diecezji polskich (968 - 1939)' [ 2 ], 'Ustrój i organizacja Kościoła Polskiego w okresie niewoli narodowej' (1772 - 1918) (Kraków 1980), 'Diecezja Tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786 - 1983' (Kraków 1985), 'Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795' [ 3 ] oraz liczne hasła w Encyklopedii Katolickiej.

  Inna dziedzina zainteresowań Bolesława Kumora związana była z zagadnieniami źródłoznawczymi. Wydał między innymi 'Archidiakonat sądecki. Opracowanie materiałów źródłowych do Atlasu historycznego Kościoła w Polsce' [ 4 ], 'Statuty Bractwa Literackiego Nauki Chrześcijańskiej przy kolegiacie św. Małgorzaty w Nowym Sączu' [ 5 ], 'Nieznane przyczynki źródłowe do biografii Bpa Adama Naruszewicza' [ 6 ], 'Kopiarz kolegiaty Narodzenia NMP w Wiślicy' [ 7 ], 'Bulla erekcyjna diecezji wigerskiej' [ 8 ], 'Zbiór dokumentów kolegiaty i kapituły zamojskiej' [ 9 ].

  Znaczny jest też wkład ks. B. Kumora w rozwój demografii historycznej, zwłaszcza w zakresie źródłoznawstwa historyczno-demograficznego. Zwrócił on bowiem uwagę na niewykorzystywane dotąd źródła wytworzone przez urzędy kościelne. Wypracował metodę ich wykorzystywania do celów statystycznych. Należy wymienić studia nad metrykami kościelnymi: 'Metryki parafialne w archiwach diecezjalnych' [ 10 ], 'Reforma metryk kościelnych w zaborze austriackim, 1773 - 1788' [ 11 ] oraz nad innymi dokumentami, takimi jak: 'Przedrozbiorowe wizytacje kościelne jako źródło demograficzne' ("Przeszłość Demograficzna Polski", t. II; dalej: PDP), 'Procesy informacyjne i relationes status jako źródło do demografii historycznej' (PDP, t. III), Schematyzmy diecezji tarnowskiej z XIX w. jako źródło demograficzne' (PDP, t. I), 'Nieznane źródła do statystyki ludności diecezji krakowskiej w XVIII w.' (PDP, t. IV), 'Przepisy prawne w sprawie chrztu dzieci w XVI-XVIII w.' (PDP t. IX, 1976, s. 41-56). Opublikował szereg spisów ludności, np. 'Spis ludności Dobrego Miasta z 1695 roku' (PDP t. VII, 1975, s. 3-73), 'Spis ludności diecezji płockiej bpa Michała lerzego Poniatowskiego z 1776 roku' (PDP t. IX, 1976, s. 67-94), 'Spis ludności parafii Zbąszyń z 1796 roku' (ABMK 43, 1981, s. 281-342).

  Wyjazdy zagraniczne znacznie poszerzyły problematykę badawczą ks. Kumora o zagadnienia polonijne. Ich owocem jest wiele publikacji z dziejów Polonii, zwłaszcza w USA, i 10 monografii polonijnych parafii.

  Dużą wagę przywiązywał ks. Profesor do zagadnień dotyczących przeszłości Kościoła katolickiego na Kresach Wschodnich I i II Rzeczypospolitej, w tym Kościoła greckokatolickiego (wykłady z okazji jubileuszu Unii Brzeskiej; wykłady z dziejów Kościoła unickiego we Lwowie i w Lublinie; prowadzenie prac dyplomowych z tej tematyki).

  Pochodząc z ziemi sądeckiej i diecezji tarnowskiej, ubogacił swoje "małe ojczyzny" szeregiem cennych opracowań naukowych. Trwałymi osiągnięciami ks. Bolesława Kumora w polskiej historiografii, nie tylko kościelnej, są syntetyczne opracowania z zakresu dziejów Kościoła powszechnego i polskiego. Wraz z ks. Zdzisławem Obertyńskim był głównym redaktorem i współautorem 'Historii Kościoła w Polsce' [ 12 ] oraz autorem monumentalnej ośmiotomowej 'Historii Kościoła' [ 13 ].

  Charakterystyczną cechą dorobku naukowego ks. Bolesława Kumora jest skala zainteresowań badawczych, sięgających od epoki wczesnego chrześcijaństwa po czasy nam współczesne, jak również [nowatorskie] wykorzystywanie i udostępnianie bogatej bazy źródłowej, [jaką są] archiwa kościelne polskie i obce.

  Praca naukowa i dydaktyczna była w rozumieniu Naszego Profesora tylko sposobem realizacji powołania kapłańskiego. Z pomocą duszpasterską spieszył wszędzie tam, gdzie się znalazł, czy to na wczasach w Polsce, czy [ - w celach prowadzenia badań naukowych - ] za granicą - na Ukrainie, w Niemczech, USA czy Brazylii.

  [Głównie] z własnych funduszy, [ale] i przy pomocy ofiarodawców, wybudował stylowy kościół w Szymanowicach-Niskowej. Tam w czasie świąt duszpasterzował. Tam też, na przykościelnym cmentarzu, obrał sobie miejsce wiecznego spoczynku. Szczególnie umiłował posługę w konfesjonale i dyskretnie świadczoną caritas.

  Zmarł, a raczej zasnął w Panu, 23 października 2002 roku w Lublinie, w domu kapłańskim zwanym Konwiktem. Swoją bogatą bibliotekę przekazał Seminarium Duchownemu w Tarnowie. Ufundował też nagrodę swego imienia za najlepsze prace dyplomowe powstałe w Instytucie Historii Kościoła naszego uniwersytetu [KUL] oraz na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.

Ks. Anzelm Weiss

Przypisy

1. Obszerniej na temat życia ks. prof. Bolesława Kumora piszą:
- S. Nabywaniec, Ks. Bolesław Kumor: profesor Uniwersytetu, badacz dziejów i organizacji Kościoła,
      "Analecta Cracoviensia" 27 (1995). s. IX-XX;
- S. Nabywaniec, Wykaz prac drukowanych ks. Bolesława Kumora. tamże. s. XXI-LIII;
- J. Źyciński, Harmonia refleksji i życia, "Roczniki Teologiczne" 43 (1996), z. 4. s. 5-7;
- S. Nabywaniec, Ks. Bolesław Stanisław Kumor jako profesor uniwersytetu
      i badacz dziejów organizacji i ustroju Kościoła. Rys biograficzny, tamże, s. 9-12;
- S. Nabywaniec. M. Lignowski, Bibliografia publikacji ks. prof. Bolesława Kumora
      i prac napisanych pod kierunkiem Ks. Profesora (1956-1996). tamże. s. 13-74;
- A. Weiss, Wspomnienie o śp. ks. prof. Bolesławie Kumorze, "Gość Niedzielny" 79 (2002). nr 45. s. 31
2. "Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne" (dalej: ABMK) 18-24 (1969-1972)
3. T. I-IV. Kraków 2000-2002
4. ABMK 8(1964), s. 271-304; 9 (1964), s. 93-286
5. ABMK 2(1961), s. 353-389
6. "Pamiętnik Literacki" 55 (1964), z. 2, s. 455-480
7. ABMK 10 (1965), s. 207-222
8. ABMK 14 (1967), s. 257-269
9. ABAK 25-29 (1972-1974)
10. "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 14 (1966), nr 1, s. 65-75
11. Księga Pamiątkowa ku czci prof. S. Hoszowskiego
12. T. III, Poznań-Warszawa 1974-1979
13. T. I-YIII, Lublin 1973-1995. Obecnie [2003] ukazuje się drugie wydanie


Wspomnienie ks. Anzelma Weissa pochodzi z dzieła
Kościół w Polsce. Dzieje i kultura. (s. 131-136),
tom II, red. Jan Walkusz,
Wyd. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2003
ISBN: 83-7363-039-2

 
 Kościół w Polsce. Dzieje i kultura, t. II

 

 

Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski


Autor: Jan Krzysztof Wasilewski
Ostatnia aktualizacja: 22.09.2008, godz. 00:01 - Artur Podsiadły