Biblioteka Narodowa w Pradze

Jan Krzysztof Wasilewski

25 maja 2005 r.

(wybór materiałów i ilustracji, tłumaczenia, opracowanie i redakcja całości - tylko do potrzeb witryny internetowej BU KUL)

 

Czołówka witryny internetowej czeskiej Biblioteki Narodowej w Pradze

 

Národní knihovna Ceské republiky (NK) - The National Library of the Czech Republic
Klementinum 190, 110 00 Praha 1, Czechy
tel +420-221663212, fax +420-221663277; e-mail: public.ur@nkp.cz
www.nkp.cz

Zbiory czeskiej Biblioteki Narodowej (Národní knihovna Ceské republiky - NK) w Pradze liczą około 6 milionów woluminów i rosną w tempie około 80 tysięcy jednostek rocznie. W ostatnich latach liczba czytelników sięga miliona rocznie - są to głównie studenci, pracownicy dydaktyczni i naukowcy. Notuje się również około miliona wypożyczeń rocznie (z wypożyczalni czeskiej Biblioteki Narodowej może skorzystać każdy, kto skończył 18 lat).   Biblioteka Narodowa w Pradze jest największą i najstarszą biblioteką w Republice Czeskiej. Biorąc pod uwagę wartość jej zbiorów, sytuuje się wśród najważniejszych bibliotek z całego świata. NK głównie gromadzi, zabezpiecza, opracowuje i udostępnia wszem zbiory w języku czeskim (bohemica), powstające w kraju i za jego granicami.

 

Biblioteka Narodowa w Pradze posiada także bogate zbiory wydawnictw w różnych językach (szczególnie z zakresu nauk socjalnych i naturalnych). W dziale historycznym zgromadzono dzieła czeskie i europejskie. Jądrem kolekcji manuskryptów jest zespół kodeksów, podarowany przez Karola IV Uniwersytetowi Praskiemu po jego założeniu w roku 1366. Wielki zbiór zawiera wiele unikalnych obiektów związanych z historią Czech (np. bogato ilustrowany tzw. Kodeks Wyszehradzki z roku 1085, sporządzony z okazji koronacji pierwszego króla Czech, Vratislava II, Pasjonał Abbess Kunhuta z roku 1312, powstały w skryptorium klasztoru św. Jerzego na Zamku Praskim, czy 'obrazkowa' biblia Velislava z pierwszej połowy XIV wieku), ale także manuskrypty orientalne czy greckie papirusy. W czeskiej Bibliotece Narodowej są przechowywane różne cymelia: np. część osobistej biblioteki astronoma Tycho de Brahe, kolekcja 'Comeniana' (spuścizna Jana Amosa Komensky'ego, 1592-1670), osobiste biblioteki Barnarda Bolzano, F. X. Salda czy Jana Vlcek'a. Są tam także duże prywatne zbiory, zachowane w oryginalnej całości - jak na przykład biblioteka hrabiów Kinsky (pierwotnie Tynsky) czy biblioteka praska Lobkowitza (biskup Juan Caramuel y Lobkowitz, w 1648 roku uzbroił ochotników i na ich czele bronił Pragi przed Szwedami, autor setek prac na najróżniejsze tematy i bibliofil).

Jednym z bardziej popularnych miejsc w praskiej Bibliotece Narodowej jest kolekcja 'Mozartina', poświęcona pamięci W. A. Mozarta; jest ona dziś włączona do Działu Muzycznego. Z kolei Biblioteka Slawistyczna stanowi niezależną część Biblioteki Narodowej i zawiera znaczącą kolekcję literatury słowiańskiej (głównie o tematyce historycznej, filologicznej i z zakresu studiów politycznych) z całego świata oraz wybór dzieł poetyckich i prozatorskich wszystkich narodów słowiańskich. W ten zbiór jest włączona część kolekcji A. F. Smirdina, zawierającej ciekawe i rzadkie druki z XVIII i XIX wieku.

Praska Biblioteka Narodowa jest jednym z wiodących animatorów projektu CASLIN (informatyczna sieć, łącząca Czeskie i Słowackie biblioteki), w którego efekcie powstaje zintegrowany katalog.

 

Eva Novotna, 15.III 2005 r.
( www.nkp.cz - tłum. jkw )

 

Kompleks gmachów Klementinum - który się zalicza do najbardziej godnych uwagi budynków Pragi czeskiej - przeszedł długą architektoniczną ewolucję. Całość obejmuje ponad dwa hektary w historycznym centrum miasta (Marianske namesti). Początki są związane z przybyciem Jezuitów (1556), którzy na miejscu klasztoru Dominikanów zaczęli budowę zespołu budynków o przeznaczeniu kościelnym i szkolnym. Główny czas rozbudowy - w którym utrwalił się barokowy styl budowli - przypadł na lata 1578 - 1726.

  Pracowało tu wielu znanych architektów (Marek Fontana, Carlo and Francesco Lurago, Giovanni Domenico Orsi, Domenico Bossi, Giovanni Bartolomeo Cometa, Frantisek Maxmilian Kanka, Kilian Ignac Dientzenhofer) oraz artystów, zatrudnionych przy dekoracjach wnętrz (Petr Brandl, Matyas Bernard Braun, Jan Hiebl, Ignac Raab, Krystof Tausch, Josef Kramolin, Vaclav Vavrinec Reiner). W XVIII i XIX wieku nie zaszły większe zmiany - dopiero w latach 1924-1929 architekt Ladislav Machon dokonał kompleksowej modernizacji, przystosowując gmachy Klementinum dla potrzeb bibliotek - Narodowej, Uniwersyteckiej i Technicznej.

 

Ważne daty i momenty w historii Klementinum

XI w. - pierwsze pisane wzmianki o istnieniu w tym miejscu kaplicy św. Klementa (Sv. Kliment)
XIII - XIV w. - istnieje tu 'Studium generale' - łacińska szkoła w klasztorze Dominikanów,
       później wchłonięta przez Uniwersytet Praski
1366 r. - Karol IV daruje Uniwersytetowi zespół kodeksów.
1566 r. - Jezuici budują szkołę na ruinach klasztoru Dominikanów
       - pojawia się po raz pierwszy nazwa 'Klementinum'.
1622 r. - od tego czasu Uniwersytet Karola jest administrowany przez Jezuitów,
       którzy przenoszą biblioteki uniwersyteckie do Klementinum
XVII - XVIII w. - Klementinum staje się siedzibą ważnego wydawnictwa jezuickiego,
       obserwatorium astronomicznego, zaś uniwersytet zmienia nazwę na Karola-Ferdynanda
lata 1773 - 1777 - jezuici opuszczają Klementinum; uniwersytet i biblioteka zaś dzięki staraniom
       Francisa hrabiego Kinsky otrzymują od cesarzowej Marii Teresy status Cesarsko-Królewskiej
       Biblioteki Publicznej i Uniwersyteckiej (Cisarsko-kralovska verejna a univerzitni biblioteka)
1781 r. - K. R. Ungar tworzy Bibliotekę Narodową (Bibliotheca nationalis)
1782 r. - w tym roku zostaje ustanowiony egzemplarz obowiązkowy od praskich wydawców
1807 r. - rozszerzenie egzemplarza obowiązkowego na wszystkich czeskich wydawców
1837 r. - powstaje dział 'Mozartina', gdzie gromadzone są manuskrypty i dzieła drukowane
1848 r. - Klementinum zamienia się w fortecę, której studenci bronią przed armią gen. Windischgrätza
1918 r. - Biblioteka Publiczna i Uniwersytecka zostają przejęte przez właśnie ustanowione państwo -
       Czechosłowację

1919 r. - Czechosłowacki Instytut Bibliograficzny (Ceskoslovensky ustav bibliograficky)
       zostaje włączony do biblioteki
1924 r. - powstaje Biblioteka Slawistyczna
1929 r. - Biblioteka Slawistyczna zostaje przeniesiona do Klementinum
1935 r. - biblioteka zmienia nazwę na 'Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka';
       specjalne prawo ustala (potwierdza) instytucję egzemplarza obowiązkowego
1939 r. - po zamknięciu czeskich uniwersytetów i szkół wyższych, biblioteka zmienia nazwę na
       'Biblioteka Municypalna i Uniwersytecka' (Zemska a univerzitni knihovna)
1958 r. - wszystkie duże praskie biblioteki zostają połączone w jedną centralna o nazwie
       'Krajowa Biblioteka Republiki Czeskiej' (Statni knihovna CSR)
1990 r. - biblioteka znów zmienia nazwę; nowa - 'Biblioteka Narodowa' (Narodni knihovna) -
       odpowiada tradycji placówki i zakresowi jej działania i zainteresowań
1996 r. - w Hostivarze zostają oddane do użytku Magazyny Centralne Biblioteki Narodowej
1997 r. - rozpoczyna się proces digitalizacji zbiorów, trwający nieprzerwanie przez następne lata

Znaczące postacie w historii Klementinum

XVI w. - Petr Canisius, założyciel ośrodka szkolnego;
XVII w. - Jiri Plachy, profesor i przywódca studentów, walczących przeciwko Szwedom (1648);
       Bohuslav Balbin, historyk;
XVIII w. - Stanislav Vydra; Jan Tesanek; Josef Stepling, matematyk; Antonin Strnad, astronom;
       Karel Rafael Ungar, historyk i główny bibliotekarz;
XIX w. - Bernard Bolzano; Pavel Josef Safarik, dyrektor biblioteki;
       Ignac Jan Hanus, filozof, główny bibliotekarz; Josef Truhlar, filolog, główny bibliotekarz;
XX w. - zespół biblioteki składał się z pisarzy, poetów, krytyków literackich, wykładowców, historyków
       i muzyków; między innymi byli to: Vaclav Tille-Riha, Otakar Theer, Otokar Fischer, Felix Weltsch,
       Hugo Bergmann, Ladislav Vycpalek, Jaromir Borecky, Jan Zivny, Jan Emler, Edmond Konrad,
       Karel J. Benes, Zdenek Nemecek, Oton Berkopec, Vilem Zavada, Josef Strnadel, Jan Petrmichl,
       Milan Jungmann, Emma Urbankova.

Polonika

  W kolekcji Biblioteki Slawistycznej, w dziale manuskryptów, znajdują się jedne z rzadszych polskich dokumentów pergaminowych - między innymi przywileje Królowej Bony z roku 1554. W dziale Rzadkich Druków z kolei można znaleźć prace o polskiej historii i kontrowersjach religijnych z XVI wieku takich autorów jak Stanisław Zaborowski, Marcin Kromer czy B. Herbert, dzieło 'Polonia' (Szymon Starowolski, 1656) albo na przykład niewielki traktat 'De typographiis [earumque initiis et incromentis] in Regno Poloniae et M. D. Lith. Dancisci', (J. D. Hoffman, Gdańsk 1740).

  W strukturze zbiorów Biblioteki Slawistycznej Dział Polski ('P') jest działem drugim co do wielkości (po rosyjskim). Zgromadzono w nim około 70 tysięcy woluminów książek i periodyków. Podstawę kolekcji stanowią trzy pokaźne zbiory prywatne, przekazane do Klementinum. Ich donatorami byli: inż. Tomasz Rutkiewicz (1867-1926), dr Eugen Barwinsky oraz dr Marian Abramowicz (1871-1925). Dzięki temu Biblioteka posiada znaczną liczbę cennych druków z wieków XVI - XIX, materiały do studiów nad historią dawnej Polski, kroniki, statuty, kodeksy praw i tym podobne cymelia. Polska kolekcja zawiera także dokumenty na temat kontaktów pomiędzy Polską a Moskwą, dotyczące wojen toczonych przez Polskę, jak również monografie o historii Polski XIX i XX wieku, prace historyków i krytyków literatury, polską literaturę piękną (często w pierwszych lub rzadkich wydaniach). Jeśli chodzi o czasopisma, to są tam na przykład takie tytuły jak: 'Kwartalnik historyczny' (1887-1928), 'Rocznik Krakowski' (1898- ), 'Rocznik slawistyczny', 'Wisła' (1887-1922), 'Atheneum' (1876-1891), 'Ruch literacki' i inne. Z gazet najbardziej kompletny jest 'Czas' (1848-1939); z okresu międzywojennego Biblioteka posiada na przykład pełne roczniki 'Kurjera Warszawskiego' i 'Kurjera Poznańskiego'.