Biblioteka Międzydiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego im. Św. Tomasza z Akwinu w Pińsku (Białoruś)

mgr Jerzy Krysa

25 października 2004 r.

Biblioteka Seminarium Duchownego w Pińsku

Moja praca w Bibliotece Seminaryjnej

Historia Pińska i Polesia

Historia Seminarium Duchownego w Pińsku

 

Historia Pińska

  Pińsk to miasto leżące na Polesiu (Podlesiu) przy ujściu rzeki Piny do Prypeci. Właśnie od nazwy rzeki Piny pochodzi jego nazwa. Pierwszą wzmiankę o Pińsku znajdujemy pod datą 1097 roku w ruskim latopisie "Powieść minionych lat" mnicha kijowskiego Nestora. W wiekach XII - XIII miasto było stolicą księstwa pińskiego. Od 1320 roku zostało włączone przez Giedymina do Wielkiego Księstwa Litewskiego i istniało przez ponad 200 lat jako lenno.  Mapa Polesia z czasów I RP

 

  W 1396 roku książę piński i turowski Zygmunt Kiejstutowicz ufundował w Pińsku klasztor franciszkanów i pierwszy kościół katolicki, w którym przyjął chrzest. W 1523 roku król Zygmunt Stary podarował Pińsk i okolice królowej Bonie. To właśnie okres jej rządów zmienił Polesie z niedostępnej i bezludnej prowincji w przynoszące niemałe dochody dobra. Miasto - liczące wówczas pięć tysięcy mieszkańców - wpłacało do kasy Wielkiego Księstwa Litewskiego sumę na równi z Kijowem, Połockiem, Witebskiem czy Mohylewem. Pińsk był najważniejszym na Polesiu ośrodkiem handlu drewnem i produktami leśnymi. W 1581 roku król Stefan Batory nadał miastu magdeburskie prawa miejskie. Pińsk miał wówczas 40 ulic oraz 18 świątyń: kościół katolicki, synagogę i aż 16 cerkwi prawosławnych. Większość budynków była drewniana i uległa zniszczeniu w czasach powstania Chmielnickiego i wojny polsko-moskiewskiej. Od drugiej połowy XVII wieku zaczęła się powolna odbudowa miasta, a po stu latach funkcjonowało już w Pińsku dziewięć klasztorów katolickich: franciszkanów, jezuitów, dominikanów, komunistów, bernardynów, karmelitów, bazylianów oraz mariawitek i bazylianek.

 Pińskie Kolegium, ok. 1920

 Pińskie Kolegium, ok. 1920

Widok pińskiego Kolegium jezuickiego i (w tle) kościoła jezuitów od rzeki Piny - około roku 1920

 

  Ogromny, dwuwieżowy kościół Jezuitów został wzniesiony w latach 1647 - 1651 (w stylu barokowym) staraniem starosty pińskiego, Stanisława Albrychta Radziwiłła; w latach 1642 - 1675 powstawał gmach Kolegium. W pińskim zgromadzeniu w latach 1642 - 1646 i 1652 - 1657 przebywał św. Andrzej Bobola, a trumna z ciałem świętego po jego męczeńskiej śmierci spoczywała w podziemiach kościoła aż do roku 1808, kiedy to została przeniesiona do Połocka.

 Kolegium i kościół jezuitów

 Kolegium i kościół jezuitów

Widok pińskiego Kolegium jezuickiego i (w centrum) kościoła jezuitów od strony miasta - około roku 1920

 

  Świadomy proces niszczenia kościoła Jezuitów rozpoczął się w tragicznym roku 1939 i trwał do 1956 roku, kiedy to wspaniała świątynia została wysadzona. Dawne Kolegium Jezuickie nadal wznosi się majestatycznie nad brzegami leniwie płynącej Piny. W gmachu Kolegium mieszczą się obecnie Muzeum Białoruskiego Polesia, galeria malarstwa, szkoła baletowa oraz kilka urzędów.

  Wychowankami pińskiego jezuickiego kolegium byli między innymi poeta, historyk i biskup Adam Naruszewicz, pedagog, geograf i historyk Karol Wyrwicz oraz działacz gospodarczy Mateusz Butrymowicz, odznaczony orderami Orła Białego i św. Stanisława za inicjatywę budowy dróg wodnych Kanału Ogińskiego (1767 - 1783) oraz Kanału Królewskiego (1775 - 1783). Oba szlaki, otwierające połączenia wodne z Morza Czarnego do Bałtyku, zbiegały się właśnie pod Pińskiem, czyniąc zeń port śródlądowy o międzynarodowym znaczeniu.  Dawme Kolegium jezuitów

 

  Po II rozbiorze Rzeczpospolitej w 1793 roku Pińsk został przyłączony do Rosji. W wyniku carskich represji po upadku powstań listopadowego i styczniowego skasowano klasztory katolickie, katolikom pozostał tylko parafialny kościół pofranciszkański i filialny pokomunistowski, prawosławni zaś mieli trzy cerkwie – wszystkie urządzone w przejętych kościołach katolickich.

 

 Dawme Kolegium jezuitów

 

 Dawme Kolegium jezuitów

Pińsk: widok na przystań na rzece Pina; w tle Kolegium Pińsk: pomnik Lenina i plac, gdzie stał kościół jezuitów

  Koniec XIX wieku to okres rozwoju handlu i przemysłu. Aleksander Skirmuntt wybudował fabrykę świec i mydła, która była jedną z największych w Cesarstwie Rosyjskim. Syn Aleksandra Zygmunt wybudował hutę żelaza, w mieście istniała także fabryka zapałek. W 1882 roku do Pińska i dalej do Łunińca doprowadzono linię kolejową. Konkurencja w transporcie spowodowała upadek znaczenia żeglugi na poleskich drogach wodnych. W 1900 roku Pińsk liczył 30 tysięcy mieszkańców, z czego większość stanowili Żydzi. Tu uczęszczał do gimnazjum późniejszy prezydent Izraela Chaim Wejcman, dzieciństwo spędziła urodzona w Kijowie późniejsza premier Izraela, Golda Meir. Nauczycielem w szkole parafialnej był Jakub Kołas – klasyk literatury białoruskiej, który Polesiu poświęcił wiele swych utworów (między innymi powieść 'W poleskiej głuszy'). W 1932 roku w Pińsku urodził się reporter i pisarz, Ryszard Kapuściński (mieszkał tu do 1940 roku).

 

 Fragment mapy Polesia

Poglądowy fragment mapy Polesia z Pińskiem z okresu II RP (z portalu www.rzecz-pospolita.com)

  Przed II wojną światową miał 36 tysięcy mieszkańców, z czego 70 % stanowili Żydzi. W okresie międzywojennym Pińsk na krótko odzyskał rolę ważnego węzła dróg wodnych - wznowiono tam komunikację towarową i pasażerską. W 1921 roku po zawarciu pokoju ryskiego Pińsk powrócił do Polski i stał się stolicą województwa poleskiego, jednak po wielkim pożarze w tym samym jeszcze roku siedzibę władz przeniesiono czasowo do Brześcia. Tak już pozostało do 1939 roku, a Pińsk spadł do roli miasta powiatowego. Po II wojnie światowej miasto - i niemal całe Polesie na wschód od Bugu  - znalazło się na dziesięciolecia w granicach ZSRR (Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich).

 

 Fragment mapy Polesia

 

  Od 1991 roku miasto Pińsk (jak też i większość Polesia) należy do Republiki Białorusi, leżąc w jej południowo-zachodniej części; nadal jest siedzibą rejonu (powiatu) w obłasti (województwie) brzeskim. W roku 2004 miasto Pińsk liczyło około 130 tysięcy mieszkańców.

 

 

 

 

Autor: Jan Wasilewski
Ostatnia aktualizacja: 14.05.2008, godz. 22:13 - Jan Wasilewski