Na drogach i bezdrożach przekładów Pisma Świętego

26 stycznia 2009 r. (część II)

Od prawej:
dyrektor BU KUL ks.
dr Tadeusz Stolz,
oraz mgr Roman Zając

NA DROGACH I BEZDROŻACH PRZEKŁADÓW BIBLIJNYCH

(CZĘŚĆ PIERWSZA)

JĘZYKI BIBLIJNE

Księgi biblijne zostały spisane w trzech językach:

Język hebrajski

39 ksiąg Starego Testamentu  zgrupowanych w zbiorach:

Tora, Nevim, Ketuvim

Język grecki koine

•         7 ksiąg deuterokanonicznych ST:

Tobiasza, Judyty, Barucha, Mądrości, Syracha,1-2 Machabejska

Fragmenty deuterokanoniczne:

List Jer (= Ba 6); Est 10, 4-16,24; Dn 3, 24-90;13-14

•         27 ksiąg Nowego Testament

Język aramejski

Aramejskie fragmenty ST wchodzące w skład Biblii Hebrajskiej:

Rdz 31,47;

Jer 10,11;

Ezd 4,8-6,18;

Ezd 7,12-26;

Dn 2,4b-7,28

STAROŻYTNE
ŻYDOWSKIE PRZEKŁADY STAREGO TESTAMENTU

2. Targumy aramejskie

Targumy (hebr. przekłady) to tłumaczenia ksiąg Biblii Hebrajskiej na język aramejski. Po powrocie Żydów z wygnania babilońskiego język hebrajski został wyparty przez aramejski. Czytając święte teksty w synagogach, musiano je na bieżąco tłumaczyć na język zrozumiały dla słuchaczy. Targumy nie były wiernymi tłumaczeniami, lecz zawierały wyjaśnienia i budujące aluzje wprowadzone dla lepszego zrozumienia tekstu.

3. Septuaginta (LXX) - 250-150 roku p.n.e.

Septuaginta („przekład siedemdziesięciu" oznaczany skrótem LXX) to nazwa Biblii Greckiej, czyli zbioru ksiąg Starego Testamentu w języku greckim. Greckie tłumaczenie Biblii Hebrajskiej powstało w Aleksandrii w III-I w. p.n.e.

LIST ARYSTEASZA (fragment):

Różnice między BH a LXX:

•         więcej ksiąg (+ Tb, Jdt, Ba, Mdr, Syr,1-2 Mch)

•         krótsza wersja Księgi Jeremiasza

•         inna kolejność ksiąg

LEGENDA:

@ Ks. deuterokanoniczne + dodatki

@ Apokryfy dołączone do niektórych wydań LXX

•         dostosowanie do innej mentalności (np. w celu usunięcia nieporozumień teolog, uściślenie, aktualizacja, adaptacyjne dostosowanie do kontekstu egipskiego)

Przykłady dostosowania LXX do innej mentalności:

jam suf - Erithreia Thalassa

Wj 10,13: BH: wiatr wschodni (przynoszący szarańczę) - LXX: wiatr z południa

człowiek o nieobrzezanych wargach - człowiek nieumiejący mówić

Jahwe wojownik - Bóg niszczyciel wojen (sintribon polemous) Wj 15,3

niewiele mniejszy od Elohim - niewiele mniejszy od aniołów

synowie Boży - aniołowie

Wj 24,10: BH: ujrzeli Boga Izraela - LXX: ujrzeli miejsce (topon), gdzie stał Bóg

•         „poprawność polityczna"

Przykłady:

Kpł 11,6 brak, że zając (lagos) jest nieczysty (aby nie drażnić dynastii Lagidów)

Wj 22,27: nie będziesz bluźnił Elohim - LXX: Nie będziesz bluźnił bogom (theous ou kakologeseis) - postawa tolerancji i szacunku (ces. Julian Apostata używął tego tekstu jako argument w obronie szacunku bogom pogańskim)

•         grecka terminologia filozoficzna

tob - kalos

Ehjeh aszer Ehjeh - Ego Eimi Ho On

Pan Zastępów - Pan mocy (dynameis)

•         nowe idee teologiczne

żywy duch mesjanizmu

Ps 22,17 jak lew - przebili ręce i nogi

Iz 7,14 alma - parthenos

4. Greckie przekłady żydowskie powstałe w opozycji do Septuaginty:

Akwili z Pontu (ok. 130 r. n.e.), Symmacha (ok. 170 r. n.e.), Teodocjana (ok. 200 r. n.e.).

Przekład Akwili to literalne, wręcz niewolnicze tłumaczenie hebrajskiego tekstu Biblii na język grecki. Dokonał go Akwila, z pochodzenia poganin, który najpierw nawrócił się na chrześcijaństwo, a następnie przeszedł na judaizm. Przekład Akwili oficjalnie został zalecony wyznawcom judaizmu i stał się przekładem diaspory żydowskiej. Wyraźnie polemiczny względem Septuaginty i Nowego Testamentu świadczy, że jego opracowanie miało podłoże ideologiczne.

Przekład Symmacha to grecki przekład ksiąg hebrajskich, który pojawił się nieco później niż przekład Akwili. Symmach był prawdopodobnie wyznawcą judaizmu, lecz mógł być także judeochrześcijaninem, co znaczyłoby, że rezerwa i niechęć rabinów wobec Septuaginty przenosiły się również na grunt chrześcijański. Jego dzieło miało załagodzić mankamenty niewolniczej wierności przekładu Akwili. Tłumaczenie, znane tylko fragmentarycznie, można łatwo rozpoznać po eleganckim języku i pompatycznym stylu. W odróżnieniu od przekładu Akwili, mamy w nim luźne parafrazy tekstu, wskutek czego dzieło Symmacha nigdy nie zdobyło wśród Żydów popularności dorównującej przekładowi Akwili.