Dla chrześcijan Ziemia Święta to Ziemia Zbawiciela

- i taki był tytuł tej wystawy

  Ziemia Święta leży w zachodniej części Azji, nad brzegiem Morza Śródziemnego, po obu stronach Jordanu. Ten skrawek ziemi łączy Syrię z Egiptem. W Biblii najczęściej określany jest jako Ziemia Obiecana, Kanaan, Ziemia Izraela czy po prostu Ziemia Święta. Najpóźniej powstała grecka nazwa Palestyna, odnosząca się pierwotnie do wybrzeża zamieszkałego przez Filistynów. Dziś większość miejsc związanych Jezusem Chrystusem znajduje się na terytorium Izraela i Autonomii Palestyńskiej.

  Ze względu na studia z teologii biblijnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim księgozbiór z tego zakresu gromadzony był ze szczególną starannością od początku istnienia Biblioteki Uniwersyteckiej KUL. Przez przeszło 80 lat udało się zebrać dość pokaźną liczbę publikacji w języku polskim oraz w głównych językach teologicznych: francuskim, niemieckim (tu także piśmiennictwo protestanckie) i włoskim, jak również angielskim i hiszpańskim. Znacznie mniej jest pozycji po grecku, stosunkowo mało jest po rosyjsku (jest nieco publikacji z kręgu teologii prawosławnej z przełomu XIX i XX wieku, szczególnie opisów i relacji z pielgrzymek), niewiele w językach serbskim i bułgarskim.

  Z uwagi na brak miejsca i odpowiednich warunków do organizowania większych ekspozycji na wystawie znalazły się tylko niektóre publikacje. Z tych samych powodów pominięte zostały w całości druki wydane przed rokiem 1801 i inne szczególnie cenne wydawnictwa, jak choćby zmodyfikowana współczesna reprodukcja mapy (49 x 35 cm) z atlasu A. Orteliusa: Terra Sancta quae in Sacris Terra promissionis: Palestina (Antwerpia 1584) czy mapy rosyjskie z końca XIX stulecia. Pominięte zostały również, poza nielicznymi wyjątkami, artykuły z czasopism.

Wystawa, rozmieszczona w 32 gablotach,

składała się z następujących części:

   1. Geografia, położenie i ukształtowanie terenu, klimat, przyroda (flora i fauna)

   2. Archeologia biblijna, historia

   3. Opisy Ziemi Świętej, przewodniki dla pielgrzymów i turystów

   4. Jerozolima, Święte Miasto

   5. Pielgrzymki, podróże (relacje, opisy)

  Ekspozycję otwierały: współczesna mapa ścienna Ziemi Świętej w opracowaniu A. Kieniewicza z planem Jerozolimy, dzieło S. Munka: Palestine. Description geographique, historique et archeologique wydane w Paryżu w 1845 roku oraz atlas biblijny Th. Munka z roku 1868. W drugiej stojącej gablocie zaprezentowano dwa albumy zawierające, obok fotografii, zasuszone kwiaty i rośliny typowe dla tego obszaru. Obok znajdował się wydany niedawno leksykon flory biblijnej ks. Józefa Picka. W części poświęconej archeologii i historii biblijnej warto było zwrócić uwagę na Archeologię biblijną ks. Marcelego Godlewskiego zawierającą około 300 rycin oraz na szóste wydanie pracy J. F. Röhr'a Palästina oder historisch-geographische Beschreibung des jüdischen Lamdes zur Zeit Jesu.

  Najobszerniejszym fragmentem wystawy był całościowy opis Ziemi Świętej, poszczególnych krain, miast (Samaria, Judea, Betania, Betlejem, Nazaret, Syjon, Getsemani, Kafarnaum) i miejsc (Morze Galilejskie, Góra Tabor, Golgota) - łącznie tematyka ta zajmowała 11 gablot. Oddzielne miejsce (5 gablot) zajmowała Jerozolima. Najstarszą publikacją w tej części było rosyjskie Opisanie iudejskoj zemli vo vremja Isusa Christa. S'gravirovannoj i raskrasennoj kartoj z 1824 roku. Z przewodników w języku polskim najstarszym był tom Ziemia Święta o. Norberta Golichowskiego, wydany we Lwowie w roku 1896. Były też pojedyncze zeszyty polskiej, francuskiej, włoskiej, hiszpańskiej, niemieckiej i angielskiej wersji czasopisma Ziemia Święta, wydawanego przez franciszkanów z Kustodii Ziemi Świętej w Jerozolimie. Ostatnia, dość obszerna część ekspozycji, poświęcona była pielgrzymkom i podróżom do Ziemi Świętej. Otwierają ją: Pielgrzymka x. Józefa Drohoiowskiego Reformata do Ziemi Świętej, Egiptu, niektórych wschodnich i południowych krajów odbyta w roku 1788, 89, 90 i 91 pobożno-ciekawej publiczności ofiarowana (Kraków 1812), trzytomowa relacja francuskiego trapisty Marii Józefa Geramba z lat 1830 – 1833 oraz Pielgrzymka do Ziemi Świętej Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła w przekładzie A. Wargockiego, opublikowana we Wrocławiu w 1847 roku (jest również wydanie Jana Czubka z 1925 roku.). Akcentem końcowym wystawy były wydawnictwa dotyczące pielgrzymki do Ziemi Zbawiciela papieży: Pawła VI (w roku 1964) i Jana Pawła II w Roku Jubileuszowym 2000.

  Przygotowane na Jubileusz Roku 2000 album i objazdowa wystawa "Ziemia Zbawiciela" to przedsięwzięcie tyleż artystyczne, co ewangeliczne. Eksponowane zdjęcia, wykonane w Egipcie i Palestynie, pokazują miejsca wybrane przez Boga na zrealizowanie Jego zbawczych planów, i zdają się odsyłać do biblijnych wydarzeń, jakie się tam dokonały. W ten sposób wystawa fotograficzna, będąc dziełem sztuki, wprowadza człowieka w krąg doznań i wzruszeń religijnych i otwiera na to, co niewidoczne dla oczu. "Jest tam specyficzny klimat naznaczony obecnością Boga, który dane mi było fotografować" - podkreślał wielokrotnie autor fotografii.

  Stanisław Markowski, artysta fotografik, z wykształcenia geograf, urodził się w roku 1949 w Częstochowie; mieszka i tworzy w Krakowie. Jego prace znajdują się w wielu znanych galeriach i muzeach na świecie, a on sam jest uważany jest za jednego z najwybitniejszych polskich fotografików. Jest autorem m.in. takich albumów: "Drogami św. Franciszka z Asyżu" 1987, "Świat, którego już nie ma - Krakowski Kazimierz, dzielnica żydowska" 1992, "Katedra na Wawelu" 1993, "Dwór polski" 1995, "Zamki Śląska" 1997.

  Przełomowy w życiu artysty był rok 1980, odkąd przez prawie 10 lat poświęcił się fotografii społeczno-politycznej, dokumentując zmagania narodu polskiego w walce o niepodległość i suwerenność. Współpracował z opozycją, wspierając ruch Solidarność. Jest twórcą muzyki do znanej pieśni "Solidarni", ze słowami Jerzego Narbutta. W roku 1988 został wyróżniony Nagrodą im. Eugeniusza Lokajskiego przez Stowarzyszenie Niezależnych Dziennikarzy. Za albumy: "Nad zamkami Polski", "Fascynacje", "Pejzaż święty - polskie kościółki drewniane" otrzymał nagrody w konkursach PTWK "Najpiękniejsza książka roku". Album "Ziemia Zbawiciela" - z którego wybrane fotografie publikujemy na tych stronach - był jego trzynastym autorskim dziełem.

Więcej o Artyście - w witrynie Magiczny Kraków

Położenie geograficzne

  Ziemia Święta obejmuje tereny od góry Hermon do Morza Martwego na południu, ograniczone biegiem Jordanu na wschodzie i brzegiem Morza Śródziemnego na zachodzie. Myśląc o tej krainie należy pamiętać o dwu nierozdzielnych aspektach - politycznym i religijnym. Dzięki swemu położeniu Ziemia Święta była pomostem między dwoma wielkimi potęgami świata antycznego - Egiptem na południu i Mezopotamią na północy, później zaś między Grecją i Rzymem. Podobną rolę pełniła w czasach bizantyjskich, a także pod panowaniem arabskim - z wyjątkiem okresu, gdy władali nią krzyżowcy.

  Ziemia Święta jest krajem mniejszym od Sycylii (powierzchnia - około 25 tysięcy kilometrów kwadratowych). Charakteryzuje się dużą różnorodnością geograficzną i przyrodniczą: od najwyższego, pokrytego śniegiem wierzchołka góry Hermon (2.814 m n.p.m.), przez urodzajną Galileję, brzegi Morza Śródziemnego, do pustynnych przestrzeni Judei; od równin Saronu i Filistei do depresji przy ujściu Jordanu do Morza Martwego (396 m p.p.m.). Nad Morzem Martwym jest niezwykły i piękny krajobraz, który nawet w miejscach, gdzie brak roślinności, dostarcza wielu wrażeń dzięki różnorodności form i kolorów.

Nazwa

  Historyczne nazwy tych ziem mogą być powodem różnych dociekań i refleksji. Spośród wielu nazw najczęściej spotykaną jest "Ziemia Święta", użyta przez proroka Zachariasza. Jej znaczenie przekracza pojęcia polityczne i geograficzne. Nazwa ta znosi granice, ponieważ łączy się ze sprawami, które zależą nie tylko od historycznego czy politycznego znaczenia tych ziem, lecz wskazuje na ich rolę religijną, wynikającą z ksiąg Starego i Nowego Testamentu, a później związaną z dziejami islamu. Są to trzy różne aspekty dotyczące jednego zjawiska religijnego - monoteizmu, oraz tego co dziś powszechnie nazywamy "Historią Zbawienia". Ziemia Święta jest ojczyzną wszystkich ludzi, którzy mogą tu poznać i przeżyć to, w co duch ludzki wierzy. Ta uniwersalność Ziemi Świętej była przepowiedziana już w Starym Testamencie przez proroka Izajasza. Nazwy najważniejszych miast tej krainy nie mają również świeckiego, politycznego pochodzenia. I tak na przykład - nazwa Jerycho nawiązuje do kultu Księżyca; Betlejem początkowo oznaczające "Świątynię boga wojny" stało się później "Domem Pożywienia"; Jerozolima ma różne określenia, ale najczęściej spotykanym jest "Miasto Pokoju".

Ziemia Święta

  Ludzkość zna wiele miejsc, którym z różnych powodów przypisano świętość, zostały 'uświęcone', co w języku religijnym zawsze będzie się wiązać ze szczególną obecnością bóstwa w danym miejscu. Pojęcie świętości miejsca nabiera specyficznego znaczenia w Biblii, która przede wszystkim ukazuje zbawcze działania Boga w historii i poprzez historię, jednak nie tylko w konkretnie określonym czasie, ale i miejscu. Wszystkie miejsca, w których Bóg wkracza w historię człowieka, aby się objawić i przygarnąć go do siebie, są święte, to znaczy w specjalny sposób związane z Bogiem, jedynym, któremu świętość przynależy ze względu na Niego Samego.

  W tym szerokim rozumieniu świętości miejsc - ziemi, wyróżniamy jedną konkretną ziemię, której par excellence przynależy określenie Ziemia Święta. Jest to ziemia, na której rozegrały się najważniejsze wydarzenia historii zbawienia Starego i Nowego Testamentu, Ziemia Obiecana, Ziemia Izraela, Ziemia Jezusa. Moglibyśmy tu przytoczyć jeszcze inne określenia, ale postaramy się to uczynić w sposób bardziej systematyczny. Kiedy Abraham otrzymał od Boga nakaz udania się do ziemi, którą Bóg miał mu ukazać, podążył najpierw z chaldejskiego Ur do Haranu, a następnie do kraju Kanaan (Rdz 11,31-12,5). Pochodzenie nazwy tego kraju nie jest jednoznacznie określone. Najprawdopodobniej tak określali ten kraj mieszkańcy Mezopotamii, przez co oznaczali kraj skłaniania się słońca, czyli Ziemię Zachodu. Potem nadano tej nazwie inne znaczenie, a mianowicie oznaczała ona Ziemię Purpury ze względu na rozwiniętą tam produkcję wspomnianego barwnika. Kiedy po niewoli egipskiej pokolenia Izraela osiedliły się w tej ziemi, którą zawdzięczały Bogu Jahwe, Biblia stosuje do niej określenia: Ziemia Jahwe lub Ziemia Izraela. W Starym Testamencie raz użyto określenia Ziemia Święta w Księdze Zachariasza, który zapowiada: Pan zawładnie Judą jako swym dziedzictwem w Ziemi Świętej i wybierze sobie znów Jeruzalem (2,16). Ta ziemia pomiędzy Morzem Śródziemnym na zachodzie i Pustynią Syryjsko-Arabską na wschodzie oraz pomiędzy podnóżami Hermonu na północy i pustynią Negeb na południu, ziemia o powierzchni około dwudziestu pięciu tysięcy kilometrów kwadratowych stała się areną dziejów Izraela, dziejów, które dzięki interpretacji, jaka znalazła się na kartach Biblii, stały się historią zbawienia i ukazują nam zbawcze wkraczanie Boga w historię człowieka. Dopełnieniem tej historii jest życie i dzieło Jezusa Chrystusa, które także dokonało się w tych granicach geograficznych. Obecność Syna Bożego na tej ziemi, z której potem wyjdzie na cały świat założony przez Niego Kościół, sprawiła, że chrześcijanie tę ziemię będą już konsekwentnie nazywać Ziemią Świętą.

  W późniejszym już czasie, po upadku drugiego powstania żydowskiego w 135 roku po Chrystusie, zwycięscy Rzymianie nazwą ten kraj Palestyną, która to nazwa z dwu powodów była obrazą Izraela. Po pierwsze: została narzucona przez wrogów, którzy chcieli całkowicie wymazać z tej ziemi wszystko, co należało do jej prawowitych mieszkańców. Po drugie: została utworzona od greckiej nazwy Filistynów, najgroźniejszych w historii wrogów Izraela. Nazwa ta funkcjonowała aż do roku 1948, w którym powstało państwo Izrael, a Palestyna została podzielona między to państwo i Jordanię. Obecnie zatem nazwa Ziemia Święta ma tylko znaczenie historyczne i to jedynie w odniesieniu do czasów, kiedy była używana. Określanie tej ziemi jako Palestyny w odniesieniu do czasów przed rokiem 135 jest anachronizmem, a używanie jej obecnie nie ma realnych podstaw. Nikt na przykład nie nazywa centralnej Polski 'Krajem Przywiślańskim'. Pozostajemy więc przy określeniu Ziemia Święta, gdyż ona ma być celem pielgrzymowania, to znaczy podążania po śladach spotykania się Boga z człowiekiem, które na tej ziemi dokonało się w sposób szczególny.