Akademia BU KUL- wykłady, opracowania, prelekcje i szkolenia -przeznaczone głównie dla pracowników BU KUL |
Albumy i grafika w zbiorach BU KUL |
Terminologia Historia zbiorów graficznych Gabinety rycin w Polsce Zbiory graficzne w BU KUL O Dziale Zbiorów Graficznych BU KUL |
mgr Grażyna Gorecka | 18 listopada 2002 r. |
Co oznacza termin GRAFIKA? Według Oksfordzkiego Leksykonu Sztuki (Warszawa 2002) jest to "jedna z podstawowych dziedzin sztuk plastycznych, polegająca na powielaniu rysunku na papierze (również tkaninie, jedwabiu, atłasie) przy użyciu opracowanej wcześnie formy (płyty metalowej, klocka drzeworytniczego, kamienia litograficznego itp. Podstawowe techniki graficzne dzielą się na wypukłe (drzeworyt, linoryt, gipsoryt), wklęsłe (miedzioryt, staloryt, suchoryt, mezzotinta, akwaforta, akwatinta), płaskie (litografia). Odrębną techniką jest sitodruk (serigrafia). W zależności od przeznaczenia rozróżnia się grafikę artystyczną (warsztatową) i grafikę użytkową (ilustracja, plakat)." |
|
Zalążkiem każdych zbiorów były zawsze kolekcje prywatne - do XVIII wieku wyłącznie panujących, dostojników świeckich, kościelnych, artystów. Jehan de Berry (1340-1416) - brat Karola V francuskiego - uważany jest za prekursora kolekcjonerów, zgromadził pokaźną liczbę rękopisów iluminowanych. Franciszek I (1494-1547), król Francji, założyciel Luwru, był jednym z pierwszych kolekcjonerów rycin i książek ilustrowanych. Od XIX wieku wielkie kolekcje gromadzą potentaci finansowi, a także miłośnicy sztuki. Z czasem zaczęto odkupywać zbiory od prywatnych właścicieli. |
Kolejnym cennym XVI-wiecznym albumem rycin jest dzieło dwóch braci rytowników: Johanna Sadelera i Rafaela Sadelera pt. 'MONUMENTA ANACHORETARUM. SOLITUDO SIVE VITAE PATRUM EREMICOLARUM', [Venetia] (1594-1598). Miedzioryty wykonane zostały według rysunków Martena de Vosa (1532-1603). Szczególnie wartościowe albumy rycin z XVII i XVIII wieku zawierają miedzioryty o tematyce architektonicznej - np. dzieło dwóch autorów - Pietro Fererio i Giovanni Battista Falda pt. 'NUOVI DISEGNI DELL’ARCHITETTURAE E PIANTE DE PALAZZI DI ROMA DE PIU CELEBRI ARCHITETTI', wydane w Rzymie w 1655 roku; Jean Baptiste Broebes, 'VUES DES PALAIS ET MAISONS DE PLAISANCE DE SA MAJESTÉ LE ROY DE PRUSSE', Augsbourg 1773; Jean Barbault, 'LES PLUS BEAUX EDIFICES DE ROME MODERNE OU RECUEIL DES PLUS BELLES VÜES DES PRINCIPALES EGLISES, PALACES, PALAIS, FONTAINES QUI SONT DANS ROME...', Rome 1763. Ryciny mają ogromną wartość dokumentalną, pokazują obiekty architektoniczne z niezwykłą precyzją i wiernym oddaniem szczegółów. Kolejnym tematem grafik z XVII i XVIII wieku jest Biblia – zarówno Stary jak i Nowy Testament. Wymieńmy tu album Pietro Aquila i Cesare Fantetti 'IMAGINES VETERIS ac NOVI TESTAMENTI A RAPHAELE SANCTIO URBINATE IN VATICANI PALATII XYSTIS MIRA PICTURAE ELEGANTIA EXPRESSAE', wydane w Rzymie w 1674 roku. Miedzioryty przedstawiają sceny biblijne. Rytowane były między innymi według rysunków słynnego Rafaela Santi (1483-1520). |
Księga, bogato ilustrująca żywot św. Ignacego, została opublikowana w roku beatyfikacji założyciela Jezuitów. Była jednocześnie częścią obchodów beatyfikacji Loyoli i początkiem ruchu na rzecz Jego kanonizacji. Anonimową drukarnię w Rzymie opuściło wiele egzemplarzy dzieła, które stało się wielce popularne. Dziś pozycja ta jest dziś wyjątkowo rzadka (ale jeszcze rzadsze jest drugie - i ostatnie - jej wydanie z roku 1622, które wyszło z okazji kanonizacji bohatera dzieła). Współczesne badania wykazały, że większość oryginalnych ilustracji (jeżeli wręcz nie wszystkie) wyszły spod ręki wielkiego artysty doby baroku, Piotra Pawła Rubensa; na ich podstawie zostały wykonane miedzioryty, stanowiące ilustracje dzieła. Dziś kilka egzemplarzy tej księgi (z obu jej wydań), jak również 80 oryginalnych płyt miedziorytniczych z których ją drukowano, znajduje się w Kolegium Jezuickim Stonyhurst w Anglii ( Stonyhurst College, Clitheroe, Lancashire, England - www.stonyhurst.ac.uk ). [przyp. red.] W technice miedziorytniczej wykonywane były również portrety dostojników świeckich i duchownych. Posiadamy album Mathiasa Sommera [zbiór portretów osobistości duchownych i świeckich, głównie niemieckich, brak miejsca wydania] 1662-1672. Na uwagę zasługuje zbiór rycin o tematyce kartograficznej 'CAROLI GUSTAVI SUECORUM GOTHORUM ET VANDALORUM REGIS VIATA ET RES GESTAE', Nurnberg 1697. Miedzioryty były rytowane według rysunków Ericha Johnsona Dahlberga. Wśród licznych grafik znajduje się mapa Polski z czasów Karola Gustawa, są też plany miast Polski i plany rozmieszczenia wojsk. XIX wiek to czas malarskich "wojaży romantycznych", w czasie których artyści jeździli po swoim rodzinnym kraju i "zrysowywali z natury" zabytki architektoniczne, aby następnie odbić ryciny na kamieniu litograficznym. I tak powstawały albumy litograficzne, będące często niemal fotograficznym, dokumentem zabytków dziś już nie istniejących. W zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL znajdują się dzieła dwóch znanych w Polsce malarzy i litografów, mianowicie Adama Lerue (1825 – przed 1863) i Napoleona Ordy (1807-1883). Pierwszy z nich pozostawił po sobie 'ALBUM LUBELSKIE' , powstały w latach 1857-1859 i zawierający widoki zabytków guberni lubelskiej. Napoleon Orda wydał 'ALBUM WIDOKÓW HISTORYCZNYCH POLSKI', obejmujący województwa: kijowskie, mohylewskie, podolskie, podlaskie, poznańskie, Inflanty, Wileńszczyznę, Dawne Prusy Królewskie, Małopolskę, Mazowsze i Kujawy. Album wyszedł w ośmiu seriach w latach 1875-1883. |
Maria Stuart: A Souvenir of the abbey and palace of holyrood, staloryt, Edinbourg 1855 |
Joachim Lelewel, litografia |
Perrier François, Statuae Antiouae centum, Roma 1638 |
Biblioteka Uniwersytecka KUL posiada również zbiór grafiki luźnej; w większości są to sztychy miedziorytnicze, pochodzące z różnych szkół europejskich. Szkołę flamandzką reprezentują tacy artyści jak: Marten de Vos (1532-1603), Egidius Sadeler (1570-1629), Cornelis Galle st. (1576-1650). Do szkoły francuskiej należą Thomas de Leu (1560-1612), François Perrier (1584-1650), Jacques Gallot (1592-1635), Israël Silvestre (1621-1691), Jean Baptiste Broebes (1660-1720), Jean Barbault (1718-1762). Posiadamy również grafiki ze szkoły holenderskiej, do której należą następujący artyści: Johannes Episcopius (1628-1671), Peter Schenk (1660-1718), Jan van Halbeeok (XVII w.)., Mathias van Sommer (XVII w.), Jan Swelinck (1601-1645). W naszych zbiorach obecni są liczni artyści ze szkoły niemieckiej: Tobias Fendt (zm. 1576), Raphaël Custos (1590-1651), Melchior Küssel (1626-1683), Wolfgang Philip Kilian (1654-1732), Johann Ulrich Kraus (1655-1719), Johann Jakob van Sandrart (1655-1698), Johann Gotfried Haid (1710-1770), Johan Gottlieb Glume (1711-1778) i inni. Szkołę włoską reprezentują: Lorenzo Sirigatti (XVI w.), Pietro Ferrerio (1600-1654), Pietro Santi Bartoli (1635-1700), Giovanni Battista Falda (1648-1678), Pietro Aquila (1650-1692), Cesare Fantetti (ur. 1660), Ercole Lelli (1702-1766), Pietro Antonio Pazzi (1706-1766). Tematem tej grupy rycin są najczęściej sceny ze Starego i Nowego Testamentu, portrety Ojców Kościoła, postaci biblijnych, dostojników świeckich, sceny rodzajowe, pejzaże, widoki architektoniczne (a wśród nich szczególnie ulubiona przez artystów architektura Rzymu). Grafika polska w naszych zbiorach nie jest niestety licznie reprezentowana. Posiadamy ryciny takich współczesnych polskich artystów jak Edward Bartłomiejczyk, Tadeusz Cieślewski (syn), Edwarda Przeorska, Stanisław Raczyński, Kazimierz Wiśniewski. Posiadamy drzeworyty Stefana Mrożewskiego, linoryty Zbigniewa Jóźwika (różne prace tego artysty można obejrzeć na naszych stronach), grafiki Zbigniewa Strzałkowskiego, ryciny Stanisława Chrostowskiego-Ostoi. |
Po bokach - ekslibrisy z księgozbioru Radziwiłłów w Nieświeżu; w środku - ekslibris Jana Fryderyka Sapiehy |
EKSLIBRISY w naszych zbiorach stanowią cenny i dość liczny zbiór. Kolekcję zapoczątkował dar ks. Edmunda Majkowskiego (1892-1951) – historyka, archiwisty, bibliotekarza i bibliofila. Ekslibrisy ofiarodawcy i jego brata Hilarego stanowią zbiór liczący 590 jednostek. Do najcenniejszych zaliczyć można 35 ekslibrisów zabytkowych, pochodzących z kolekcji ks. dr Antoniego Około-Kułaka (1883-1940). W skład tej kolekcji wchodzą dwa ekslibrisy z księgozbioru Radziwiłłów w Nieświeżu, jeden ekslibris brata Jana Fryderyka Sapiehy – miedzioryt wykonany przez znanego rytownika gdańskiego J. F. Myliusa (wszystkie trzy na ilustracjach powyżej); dwa ekslibrisy Juliusza Ostrowskiego (heraldyka polskiego, wydawcy 'Księgi Herbowej Rodów Polskich'), jeden ekslibris Władysława Syrokomli (poety żyjącego w latach 1823-1862) oraz dwa ekslibrisy Józefa Weyssenhoffa, pisarza. Biblioteka posiada również 50 innych ekslibrisów z XIX wieku. Na nowszą kolekcję składa się 6 tysięcy ekslibrisów należących do lekarza i bibliofila Zygmunta Klukowskiego ze Szczebrzeszyna – głównie lubliniana i zamościana. Z kolekcji Stanisława Oczkowskiego – bibliofila lubelskiego – pochodzi 390 ekslibrisów. Własnością biblioteki są też ekslibrisy wykonane przez lekarza i grafika amatora Jana Kruszyńskiego, zmarłego w Anglii w 1967 roku; 68 ekslibrisów przekazała w darze BU KUL żona artysty. Biblioteka Uniwersytecka KUL gromadzi również tzw. "święte obrazki" – często piękne małe grafiki z minionych wieków - ale też te współczesne, z wizerunkami Jezusa Chrystusa, Matki Boskiej, świętych Pańskich. KOLEKCJA REPRODUKCJI DZIEŁ SZTUKI trafiła do naszej biblioteki wraz ze spuścizną prof. Mieczysława Popławskiego. Właściciel kolekcji zgromadził 8 tysięcy reprodukcji, nakleił je na karton i ułożył w tekach według zagadnień. WYDAWNICTWA ALBUMOWE dotyczące historii sztuki to odrębna grupa publikacji, znajdująca się w dziale Zbiorów Graficznych. Albumy pochodzą z wydawnictw krajowych i zagranicznych, wydawane są od XIX wieku do czasów obecnych. Korzystają z nich głównie pracownicy naukowi i studenci historii sztuki. Wyselekcjonowana z ogólnych zbiorów duża liczba (10.513 woluminów) albumów obejmuje całość zagadnień związanych z dziejami sztuki w Polsce i na świecie. Często są to niezwykle cenne i pięknie wydane publikacje. |
|
Grażyna Gorecka |
Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Ostatnia aktualizacja: 16.06.2010, godz. 22:37 - Artur Podsiadły