Biblioteka Uniwersytecka

Zdjęcie pochodzi z:
Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC)

ROMAN LONGSCHAMPS DE BÉRIER

RODZINA LONGSCHAMPS DE BERIER

WE LWOWIE

W LUBLINIE

PRACE KODYFIKACYJNE

"PRZEGLĄD PRAWA I ADMINISTRACJI"

WOJNA I OKUPACJA

TRAGICZNA ŚMIERĆ

ROMAN LONGSCHAMPS DE BÉRIER (1883-1941)

   Urodził się 9 VIII 1883 roku we Lwowie, jako pierworodny syn Bronisława i Heleny Rieger. Ze Lwowem był związany przez całe życie. Ukończył tam szkołę początkową i gimnazjum, uczęszczał też do Konserwatorium. Był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół".

  W 1901 roku podjął studia na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego, noszącego wówczas imię cesarza Franciszka I. Jego mistrzem i promotorem stał się wybitny profesor Ernest Till. W 1905 roku uzyskał absolutorium, a w 1906 roku otrzymał tytuł doktora praw. Dzięki stypendium Leona Pinińskiego kontynuował studia w Berlinie (1907).

  Od 1906 pracował w Prokuratorii Skarbu we Lwowie, a następnie w Lwowskim Oddziale Prokuratorii Generalnej. W ciągu 14 lat pracy przeszedł wszystkie szczeble kariery urzędniczej.

   29 IV 1915 roku zawarł związek małżeński z Anielą de Werszowicz Strzelecką. Jego owocem było czterech synów: Bronisław, Zygmunt, Kazimierz i Jan.

W listopadzie 1918 roku wziął udział w walkach o Lwów, będąc członkiem Milicji Obywatelskiej i Ochotniczej Ligi Obywatelskiej.

   Uzyskawszy w 1916 habilitację, rozpoczął pracę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Na Uczelni pełnił szereg funkcji i godności – był prodziekanem, dziekanem, prorektorem i wreszcie krótko rektorem UJK.

   W latach 1920-1939 wykładał prawo cywilne w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

   Od 1920 roku brał czynny udział w pracach Komisji Kodyfikacyjnej RP, której efektem był m.in. Kodeks Zobowiązań z 1933 roku.

   Przywiązywał dużą wagę do współpracy międzynarodowej. Ogłaszał artykuły w czasopismach francuskich i niemieckich, brał udział w zagra-nicznych zjazdach i kongresach prawniczych, wygłaszał odczyty w Paryżu i Lyonie. Był jednym z inicjatorów powołania i prezesem Porozumienia Prawniczego Polsko-Francuskiego.

   W 1936 roku został członkiem Trybunału Kompetencyjnego. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Prawniczego, Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Polskiej Akademii Umiejętności.

   Za działalność naukową i organizacyjną był wielokrotnie nagradzany. Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski i francuską Legię Honorową.

   Został zamordowany przez hitlerowców 4 lipca 1941 roku.

powrót

RODZINA LONGSCHAMPS DE BÉRIER

   Lwowska rodzina, z której wywodził się Roman Longschamps de Berier, ma francuskie korzenie. Jej członkowie byli hugenotami i przybyli do Polski po odwołaniu edyktu nantejskiego (1685). W nowej ojczyźnie odegrali dużą rolę. Angażowali się w działalność społeczną i polityczną, walczyli w powstaniach XIX wieku i wojnach, pieczołowicie pielęgnując tradycje walki o niepo-dległość; byli pionierami przemysłu naftowego, zapisali się chlubnie w dziejach nauki. Pracowali głównie jako prawnicy i lekarze.

powrót

WE LWOWIE

   Kariera uniwersytecka Romana Longschamps de Berier rozpoczęła się od uzyskania w 1916 roku habilitacji. Wkrótce potem (1916/1917) rozpoczął wykłady na Uniwersytecie Lwowskim. Już w 1919 roku został profesorem nadzwyczajnym, a po dwóch latach profesorem zwyczajnym.

   Wykładał prawo spadkowe i familijne oraz część ogólną prawa cywilnego, prowadził ćwiczenia i seminarium z prawa cywilnego. W następ-nych latach doszły do tego wykłady z prawa rzeczowego i części ogólnej zobowiązań. W początku lat 30. rozpoczął wykład z prawa pracy i sądów pracy w Studium Sądowym, powstałym wówczas przy Wydziale Prawa UJK oraz prawo górnicze i naftowe.

   Od 1926 roku do grudnia 1939 roku kierował Zakładem Prawa Cywilnego. W roku 1922/1923 został wybrany delegatem Wydziału Prawa do Senatu Akademickiego. W roku 1923/1924 był dziekanem, a w kolejnym prodziekanem Wydziału. Po raz drugi dziekanem został w 1929 roku i pozostawał nim przez kolejne trzy lata, a następnie w l. 1932-1934 był prodziekanem.

   W czerwcu 1934 roku został wybrany prorektorem UJK. Godność tę sprawował do 1938 roku. W tym czasie przez dwa krótkie okresy pełnił obowiązki rektora. Zwieńczeniem jego kariery administracyjnej była godność rektora UJK, którą przez krótki czas, w bardzo trudnych warunkach wojennych, sprawował w 1939 roku.

powrót

W LUBLINIE

   Założony w 1918 roku Uniwersytet Lubelski miał od początku problemy kadrowe. Jesienią 1919 przedstawiciele Uniwersytetu rozpoczęli wstępne rozmowy z Romanem Longschamps de Berier, by poprowadził wykłady z prawa rzymskiego na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Potem zaproponowano mu także prowadzenie wykładu z prawa cywilnego. Na pierwsze zajęcia przyjechał 9 stycznia 1921 roku. Odtąd do Lublina przyjeżdżał średnio raz na dwa tygodnie, w poniedziałki i wtorki, aż do 1939 roku.

   Wykładał prawo cywilne i prawo międzynarodowe prywatne oraz prowadził seminarium z prawa cywilnego. Kierował Katedrą Prawa Cywilnego.

   W roku akademickim 1922/1923 był dziekanem Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, a w latach 1920/1922 i 1923/1924 prodziekanem.

   Wykształcił wielu prawników – późniejszych sędziów, adwokatów, pracowników administracji państwowej. Zapoczątkował rozwój lubelskiego ośrodka prawa cywilnego.

powrót

PRACE KODYFIKACYJNE

   Roman Longschamps de Berier odegrał dominującą rolę w pracach Komisji Kodyfikacyjnej RP, uwieńczonych kodeksem zobowiązań z 1933 roku. Prawo zobowiązań jest także przedmiotem najpoważniejszych opracowań uczonego, w tym wielokrotnie wznawianego podręcznika.

powrót

"PRZEGLĄD PRAWA I ADMINISTRACJI"

   Z działalnością naukową prof. Romana Longschamps de Berier wiązała się długoletnia praca na stanowisku współredaktora a następnie redaktora "Przeglądu Prawa i Administracji". Wychodzące od 1876 roku czasopismo – w 1935 roku stało się organem Wydziału Prawa UJK i Polskiego Towarzystwa Prawniczego we Lwowie. Ukazywało się do połowy 1939 roku.

powrót

WOJNA I OKUPACJA

   W dniu wybuchu II wojny światowej prof. Roman de Berier objął stanowisko rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Już w pierwszym tygodniu walk stanął na czele Komitetu Obywatelskiego Obrony Lwowa. Miasto oblegały wojska niemieckie, ale wskutek tajnego porozumienia ustąpiły miejsca Sowietom.

28 IX w Collegium Maius odbyło się spotkanie pracowników i studentów UJK z przedstawicielami nowej władzy. Ustalono, że Uniwersytet będzie nadal działał. Na początku października przybył do Lwowa Mychajło Marczenko, który miał początkowo kontrolować jego działalność jako komisarz partyjny. 18 X przejął obowiązki rektora. 3 I 1940 przeprowadził reorganizację Wydziału Prawa, zlikwidowano część katedr i zwolniono wielu profesorów – w tym Romana Longschamps de Berier. Nazwę Uczelni zmieniono na Państwowy Uniwersytet im. Iwana Franki. Rozpoczął się proces jej ukrainizacji.

   Po wakacjach 1940 roku, gdy nowym rektorem został doc. Heorhij Byczenko, Profesor odzyskał posadę w Katedrze Prawa Cywilnego "za pół stawki". Przez cały okres pracy, od września 1940 do czerwca 1941, prowadził wykłady z prawa zobowiązań państw kapitalistycznych.

powrót

TRAGICZNA ŚMIERĆ

   Po rozpoczęciu wojny niemiecko-sowieckiej Niemcy 30 VI 1941 roku wkroczyli do Lwowa. Już trzy dni później rozpoczęto akcję skierowaną przeciw polskim pracownikom naukowym. W nocy z 3 na 4 VII oddziały SS dokonywały aresztowań profesorów lwowskich według wcześniej przygotowanej listy. Był na niej Roman Longschamps de Berier. Razem z nim zabrano jego trzech dorosłych synów Bronisława, Zygmunta i Kazimierza, pozostawiając jedynie trzynastoletniego wówczas Jana.

   Aresztowanych przewieziono do bursy Abrahamowiczów. Było to około 40 osób, w tym 23 profesorów. Między 3.00 a 4.00 w nocy wyprowadzono ich na pobliskie Wzgórza Wuleckie, ustawiono przed wykopanym wcześniej dołem i rozstrzelano. Aby ukryć zbrodnię jesienią 1943 roku zwłoki wykopano, załadowano na ciężarówkę i przewieziono na stos na terenie obozu w Lesie Krzywczyckim, gdzie zostały spalone. Prochy rozsypano w lesie.

powrót

Prezentacja na stronie www: