Kościoły Meksykuw obiektywie Sławomira Jastrzębskiego |
 |
| Na IV piętrze w holu wystawowym w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL w okresie od 26 czerwca do 11 sierpnia 2006 roku można było obejrzeć eksponowane tam fotografie z podróży do Meksyku dr n. med. Sławomira Jastrzębskiego. |
Autor swoją uwagę skupił przede wszystkim na architekturze sakralnej Meksyku. Dokładnie rok temu wystawa fotografii "Kościoły Meksyku" była eksponowana w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie. Dzięki uprzejmości państwa Krystyny i Sławomira Jastrzębskich mogliśmy również w naszej Bibliotece podziwiać tę wystawę. Autor ukazał piękno architektury, rzeźby i wnętrz kościołów w środkowo-południowej części kraju oraz zachodniej części półwyspu Jukatan. |
 Afisz wystawy: Sławomir Stasz |
Z geograficznego punktu widzenia Meksyk stanowi raczej część Ameryki Północnej niż Środkowej. Powierzchnia Meksyku wynosi około dwa miliony kilometrów kwadratowych, a liczba mieszkańców wynosi ponad 100 milionów. Administracyjnie kraj podzielony jest na 31 stanów (estados) oraz Dystrykt Federalny (Distrito Federal), obejmujący miasto Meksyk - stolicę, największą aglomerację miejską na świecie (mieszka w niej ponad 20 milionów ludzi). Najludniejsze państwo Ameryki Środkowej charakteryzuje etniczna mieszanka, jednak liczbowe ujęcie grup etnicznych jest prawie niemożliwe. Około 60 % populacji stanowią metysi, 30 % Indianie, a mniej niż 10 % stanowi ludność pochodzenia europejskiego. Wedle oficjalnych danych kraj jest w przeważającej większości katolicki (89 %), pozostałą część stanowią protestanci, hinduiści i wyznawcy innych religii. |
 Orientacyjna mapa Meksyku |
| Wystawę rozpoczynają widoki ogromnej Katedry Metropolitalnej (Catedral Metroplotana) w stolicy. |
| Meksyk (Ciudad de México) - stolica Meksyku, leży w Dystrykcie Federalnym, wydzielonym ze stanu Meksyk. Uchodzi za największą aglomerację świata. Zespół miejski liczył w 2000 roku blisko 25 milionów mieszkańców (samo miasto na tysiącu pięciuset kilometrach kwadratowych skupiało wówczas ponad osiem i pół miliona ludności). Dzisiejsze miasto Meksyk zostało założone w 1522 roku przez H. Cortésa na miejscu zdobytego i zniszczonego azteckiego Tenochtitlán jako stolica wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. Rozwój miasta nastąpił w XVII i XVIII wieku. Miasto zostało rozbudowane na przełomie XIX i XX wieku według nowoczesnych założeń urbanistycznych. Stolicę budowano przez 300 lat i ukończono w 1813 roku. Miasto pod względem architektonicznym stanowi mieszankę stylów - jest swoistym leksykonem meksykańskiej sztuki kolonialnej, od hiszpańskiego renesansu do francuskiego neoklasycyzmu z początku XIX wieku. |
Górna część okazałej fasady i wieże zwieńczone są nietypowymi kopułami w kształcie dzwonów. Zaprojektowali je dwaj wielcy architekci neoklasycyzmu: Manuel Tolsa i José Damian Ortiz de Castro. |
| Manuel Tolsa (1757-1816), architekt i rzeźbiarz hiszpański, który przez 25 lat pracował na terenie Meksyku. Jego najważniejszym dziełem jest tak zwany Pałac Górniczy (Palacio de Mineria) w mieście Meksyk. Jest też autorem jednego z bodaj najpiękniejszych na świecie pomników konnych, przedstawiającego Karola IV (1803). Pracował nad wykończeniem Katedry Metropolitalnej oraz Katedry w mieście Puebla. Jego autorstwa jest również ołtarz główny w stołecznym kościele św. Dominika i kościele Kapucynek, liczne klasztory i pałace, jak również wspaniale meble i ozdoby religijne. José Damián Ortiz de Castro (1750-1793), architekt meksykański, naśladowca stylu neoklasycznego w architekturze; był uczniem, a następnie wykładowcą Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych San Carlos. Większość dzieł, które zrealizował, znajdują się w mieście Meksyk. Pracował przy fasadzie katedry, a do wykonania balustrady wież dzwonnic użył żelaza, co było nowością w architekturze baroku. Odrestaurował [też] Katedrę w Tulancingo, pokrywając jej dawne cechy barokowe [nowymi] elementami neoklasycznymi. |
 Katedra Metropolitalna w México City, stolicy Meksyku. We wnętrzu znajduje się ołtarz, tzw. Ołtarz Królów (Altar de los Reyes), jeden z najpiękniejszych przykładów dojrzałego baroku w meksykańskiej sztuce kolonialnej. W takiej samej manierze jest fasada El Sagrario Metropolitano, kaplica Najświętszego Sakramentu. Budowla pochodzi z XVII wieku, fasada jej jest wymyślnie zdobiona rzeszą rzeźb świętych z czerwonego i białego kamienia w stylu churrigueryzmu. |
||||
 |
 |
 |
||
| Churrigueryzm - nazwa kierunku występującego w Hiszpanii w okresie baroku, utworzona od nazwiska rodziny rzeźbiarzy i architektów Churriguera: José Simóna i jego synów. Styl powstał pod koniec XVII wieku i cechował się znacznym nagromadzeniem dekoracji, zarówno architektonicznych, jak też rzeźbiarskich i malarskich, które przesłaniały układ konstrukcyjny budowli. Styl łączył ze sobą detale włoskie i niderlandzkie oraz motywy meksykańskie, tworząc często zawiłe wzory roślinne w postaci splątanych ornamentów umieszczanych na płaszczyznach ścian (kwiatony, festony), w połączeniu z łamanymi gzymsami, spiralnymi kolumnami, itp. Stosowany był głównie do dekoracji wnętrz i portali. |
||||
 Katedra w stolicy Meksyku: rzeźba z drzwi |
 Katedra w stolicy Meksyku: Ołtarz Królewski |
 Katedra w stolicy Meksyku: zwieńczenie fasady |
| W północno-wschodniej części stolicy Meksyku znajduje się bazylika ku czci patronki kraju. Budowę rozpoczęto w 1694 roku, ale w połowie XX wieku fundamenty zaczęły pękać. Nową świątynię zaprojektował architekt Pedro Ramirez, biorąc za wzór namiot Abrahama na Górze Synaj (niżej). |
 |
 |
Bazylika Matki Bożej z Guadalupe (Basilica de Nuestra Senora de Guadalupe) była w 2006 roku największym sanktuarium maryjnym na świecie - rocznie do Meksyku przybywa 12 milionów pielgrzymów. Dla porównania - kolejnymi co do wielkości pielgrzymkowego ruchu sanktuariami są Lourdes we Francji (6 milionów), Fatima w Portugalii (5 milionów), Jasna Góra w Częstochowie (4 miliony pielgrzymów rocznie)... |
 |
| Na wystawie można było obejrzeć fasadę bazyliki w Guadalupe i płaskorzeźby Matki Boskiej z jej frontonu. |
| W Bazylice Matki Boskiej z Guadalupe znajduje się cudowny wizerunek La Virgen de Guadalupe. 9 grudnia 1531 roku, kiedy Juan Diego szedł do Tlatelolco na poranną mszę świętą, na wzgórzu Tepeyac ujrzał piękną kobietę, która przedstawiła mu się jako "Matka Boża z Guadalupe - Święta Maryja zawsze Dziewica, Matka prawdziwego Boga". Objawienia trwały kilka dni - do 12 grudnia 1531 roku, kiedy to zdarzył się cud - na płaszczu Juan Diego, w którym niósł róże (róże cudownie urosły na kamienistym, pokrytym lodem wzgórzu), powstał w sposób cudowny obraz Matki Bożej, jako znak dla biskupa Zumarragi. Po tym wydarzeniu zbudowano mały kościół, który stał się celem licznych pielgrzymek Indian, Metysów i Hiszpanów. Szczególną czcią pielgrzymi otaczali cudowny obraz Matki Bożej z Guadalupe. Obraz zachował się do dziś. Jest to najstarsze objawienie maryjne oficjalnie uznane przez Kościół katolicki. Bazylika Matki Bożej z Guadalupe jest największym sanktuarium katolickim - rocznie przybywa tu [wg. danych z 2006 roku] 12 milionów pielgrzymów! Matka Boska z Guadalupe to więcej niż patronka kraju - jest symbolem narodowej jedności, ale jednocześnie różnorodności rasowej i kulturowej Meksyku. Jej wizerunek jest wyrazem zgodnego przenikania się kultur hiszpańskiej i indiańskiej; odzwierciedla zarówno wierzenia katolickie, jak i prekolumbijskie. |
| Następne fotografie wiodą nas do miasta Taxco. Taxco de Alarcón - miasto w południowo-zachodnim Meksyku, w stanie Guerrero, w Kordylierze Wulkanicznej, leżące na wysokości 1.900 metrów n.p.m. Taxco zwane jest srebrnym miastem, gdyż niegdyś było ważnym ośrodkiem wydobycia srebra. Do dziś osoby zwiedzające Meksyk właśnie tu przyjeżdżają po wyroby ze srebra, ponieważ sklepiki jubilerskie są tu jeden przy drugim. Taxco jest niezwykle malownicze i jest jednym z niewielu ośrodków w kraju uznanych za zabytek narodowy. Zachwycają czerwone dachy w zestawieniu z białymi ścianami domów, urocze ryneczki, wąskie brukowane uliczki wijące się po stromych wzgórzach. Żyje tu dziś [2006] około 170 tysięcy mieszkańców. Możemy tutaj zobaczyć ponownie budowlę sakralną z fasadą w stylu churrigueryzmu. Kościół pw. św. Priscii (Iglesia de Santa Prisca) ukończony został w 1758 roku, a jego fundatorem był niegdyś jeden z najbogatszych ludzi Meksyku, Don José del la Borda, zwany srebrnym baronem. Jest to jeden z najwspanialszych przykładów architektury sakralnej w Meksyku. Autor fotografii daje nam sposobność przyjrzenia się rzeźbom z fasady i muru okalającego kościół. |
 |
 |
|
Fasada i kopuła kościoła pw. św. Priscii w Taxco |
||
 Rzeźba z frontonu kościoła |
 Taxco: nawa główna i ołtarz kościoła pw. św. Priscii |
 Rzeźba w okalającym kościół murze |
| Dalej wędrujemy do Puebla - miasta "ludzi aniołów", gdzie zachwycają nas rzeźby z fasady kościoła Santo Domingo (Iglesia de Santo Domingo) wybudowanego w XVI wieku oraz wspaniały barokowy przepych ołtarza głównego. |
| Puebla: czwarte co do wielkości miasto Meksyku (1,2 miliona mieszkańców), założone w 1531 roku w dolinie pomiędzy trzema najwyższymi górami w strefie aktywności geologicznej. W mieście czynnych było 99 [w 2006 roku] kościołów katolickich. |
 |
Puebla: kościół Santo Domingo; z lewej ołtarz, z prawej wnętrze  |
 |
| Kolejne fotosy przedstawiają katedrę w mieście Oaxaca. |
| Hiszpańskie miasto Villa de Antequera de Guaxaca, znanego jako Oaxaca, którego nazwa oznacza "miejsce, gdzie rosną tykwy". Miasto założone zostało w 1529 roku; leży w dolinie (ale na wysokości 1.600 m), otoczone jest z trzech stron pasmami gór. Liczy [2006] około 500 tysięcy mieszkańców. |
 |
||
Możemy przyjrzeć się frontowi katedry i jej kamiennym rzeźbom. Katedra została wzniesiona w XVI wieku i poświęcona jest Wniebowzięciu Matki Boskiej. Była trzykrotnie niszczona przez trzęsienia ziemi, najpoważniej w 1727 roku. |
||
 |
 |
|
W mieście Oaxaca autor zdjęć zwraca naszą uwagę na jeszcze jeden kościół; jest to Iglesia de Santo Domingo (1570-1666). Wznosi się przy klasztorze Santo Domingo, w którym obecnie mieści się Museo Regional de Oaxaco. Charakterystyczna fasada tej świątyni uczyniła ją jednym z najbardziej znanych kościołów w Meksyku; wąska, ale masywna, przypominająca retabulum, bogato zdobiona, z dwiema majestatycznymi wieżami-dzwonnicami, nosi renesansowy charakter, ale już z elementami, które zapowiadały barok. |
||||
| Wnętrze kościoła jest bogato zdobione białymi stiukami z polichromiami i złoceniami, które wypełniają wszystkie płaszczyzny sklepienia, nawet w kopule i we wnękach. |
 |
Nad portalem widnieje relief z tarczą herbową (z winoroślą) Dominga de Guzmána, świętego patrona dominikanów. |
||
| Zakon dominikanów został założony na początku XIII wieku przez Dominika Guzmana (1171-1221), uznanego później za jednego z największych świętych Kościoła katolickiego - od którego pochodzi nazwa zakonu (na poły żartobliwie, na poły złośliwie nazwę tłumaczono jako Domini canes - psy Pańskie). W 1216 roku papież Honoriusz III zatwierdził regułę tego zakonu, opartą na regule augustiańskiej. Zakon dominikański obejmuje trzy gałęzie: braci, mniszki oraz laikat zrzeszony we fraterniach. Rodzina dominikańska obejmuje ponadto zgromadzenia zakonne oraz inne grupy żyjące zgodnie z duchem św. Ojca Dominika. |
||||
| Oprócz wielkich miejskich budowli sakralnych, fotograf uchwycił piękno niewielkiego, otoczonego murem kościoła na prowincji w miejscowości Mitla (poniżej). Kościół ten został zbudowany z kamieni zebranych na terenie pobliskiego ośrodka obrzędowego. |
 |
| Nazwa Mitla pochodzi od nahuatlańskiego słowa "mictlán" – "ziemia zmarłych". Do XI wieku było to centrum religijne i nekropolia władców zapoteckich. Po hiszpańskim podboju Mitla straciła swe znaczenie, ale była jeszcze zamieszkiwana prawie do końca XVI wieku. |
Fasada katedry w miejscowości San Cristóbal de Las Casas, wzniesionej w XVI wieku, a później przebudowanej w stylu barokowym, przyciąga uwagę niezwykłymi motywami florystycznymi oraz kolorystyką. Użyte kolory - czerwony, żółty, biały i czarny - symbolizują cztery kierunki świata Majów. |
 |
||
 |
 |
|
| San Cristóbal de Las Casas - miasto położone na wysokości 2.300 m n.p.m. Do jego głównych zabytków można zaliczyć Katedrę przy Plaza del Marzo, Templo de Guadalupe, Templo de San Cristóbal i Temmplo de Santo Domingo. |
| Wędrówka po wystawie fotografii z podróży do Meksyku kończy się w miejscowości Mérida, leżącej w północnej części półwyspu Jukatan (nazwę miejscowości wzięto od miasta w zachodniej Hiszpanii, nazywanego "hiszpańskim Rzymem"). Katedra San Idelfonso - najstarszy kościół na kontynencie amerykańskim - powstała z istniejącego wcześniej w tym miejscu kościoła. Budowę katedry rozpoczęto w 1561 roku, a ukończono w roku 1598. Nad głównym wejściem widnieje godło Hiszpanii, a w kaplicy wewnętrznej znajduje się drewniana figura Chrystusa z pęcherzami (Cristo de las Amollas), która cudownie ocalała z dwóch pożarów. |
 |
 |
|
Mérida, katedra; z lewej fragment wnętrza, z prawej - fasada |
||
| Obok: Mérida, witraż, św. Paweł |
 |
 |
 |
Obok: Mérida, witraż, św. Piotr |
||||
W środku: Mérida, rysunek na szkle w drzwiach, św. Juan |
||||||||
| Na koniec autor wystawy jako ciekawostkę pokazał fotografię zatytułowaną 'Kościół na Hacjendzie' - mały wiejski kościółek wśród bugenwilli. |
 |
| Z wpisów do Księgi Pamiątkowej: Barok w swoim przepychu wydaje się być celebracją bogactwa bytu, widz oszołomiony jest obfitością detali; to zaklęty w kamieniu i drewnie hymn na cześć płodności natury i twórczej potęgi Boga. Przy tym całe to bogactwo ujęte jest w ramy ścisłej symetrii, szczegóły układają się w geometryczny wzór, przepychem rządzi porządkująca myśl. Te cechy sztuki są bardzo widoczne - szczególnie w architekturze latynoamerykańskiej, jakby zainspirowanej bujnością tamtejszej przyrody. Wystawa fotografii pana Jastrzębskiego daje ciekawy wgląd w ten aspekt kultury latynoskiej. dr Roman Majeran (historyk filozofii, KUL) Gdy patrzymy w oblicze Matki Zbawiciela, mamy - jak to mówią Hiszpanie - Las espalolas guardadas. ks. dr Stanisław Koczwara Subtelność dłoni rzeźbiarza zatrzymana w dłoni Fotografika - Artysty to dwa Piękna, których nie dotyka momentalność czasu. Gratuluję [dotychczasowych] i życzę dalszych fascynujących fotogramów. dr hab.Urszula Mazurczak (historyk sztuki, KUL) |
| Fotografie: Sławomir Jastrzębski Inspiracja wystawy w BU KUL: Krystyna Wawryszuk Tekst - opisy i faktografia: Jolanta Wasilewska, [jkw] |
|
|
| Bibliografia: Onstott, Jane: Meksyk. Przewodnik National Geographic, Warszawa 2001 Meksyk, Podróże marzeń, Biblioteka "Gazety Wyborczej”, Warszawa 2006 Meksyk, Nelles Guides, Warszawa 1995 Polskie źródła online: Wikipedia (Meksyk) Wikipedia (Juan Diego) Witryna 'Vox Domini' (Guadalupe) |
|
| Reprodukcje: Artur Podsiadły Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Autor: Jan Krzysztof Wasilewski
Ostatnia aktualizacja: 13.08.2008, godz. 04:48 - Jan Wasilewski
Ostatnia aktualizacja: 13.08.2008, godz. 04:48 - Jan Wasilewski