Chora książka: destrukcyjne czynniki biologiczne

Chora książka: starzenie się papierów
Chora książka: niekorzystne wpływy atmosferyczne
Chora książka: destrukcyjne czynniki biologiczne
Chora książka: niszczycielska działalność człowieka

 

Co zagraża książkom, a co zagraża ludziom w kontakcie z książkami;
drugą część tematu opracowała Barbara Skoczyńska, lekarz medycyny
(osobna strona)

mgr Jolanta Wasilewska

13.XII 2004 r.

 

4. Niszczycielska działalność człowieka

  W bibliotekach na całym świecie, oprócz kradzieży, udostępniane materiały biblioteczne ulegają mechanicznym zniszczeniom takim jak rozdarcia, wydarcia kart, całych składek czy wycinania ilustracji, rysowanie i pisanie na stronicach książek – i wielu innym najróżniejszym uszkodzeniom. Najważniejszą sprawą jest właściwa ochrona zbiorów udostępnianych oraz instruowanie czytelników o prawidłowym obchodzeniu się z wypożyczonymi książkami. Należy także zachować ostrożność przy wypożyczeniu książek na wystawy [ 22 ].

  Bibliotekarz jest osobą, która powinna zrobić wszystko, aby powierzone jej książki były bezpieczne i dobrze chronione. Niestety, zdarza się, że wśród personelu może znaleźć się osoba, która w imię źle pojętych przesłanek sama przyczynia się do pogarszania stanu zachowania książek. Do błędów sztuki bibliotekarskiej należy zaliczyć:

- lekceważenie warunków właściwego przechowywania oraz użytkowania;
- niewłaściwe transportowanie materiałów bibliotecznych między magazynem a czytelnią;
- włączanie do zbiorów materiałów bez uprzedniej dezynfekcji;
- lekceważenie obowiązków w zakresie opieki nad zbiorami i ich ochrony przed zniszczeniem;
- lekceważenie sygnałów lub oznak zagrożenia zbiorów;
- brak działania na rzecz konserwacji cennych zbiorów;
- pobłażanie wobec innych pracowników biblioteki, którzy działają na szkodę zbiorów.

 

 

  Również czytelnicy bibliotek w dużym stopniu przyczyniają się do uszkodzeń pożyczonych książek. Lista grzechów czytelników wobec książek wypożyczonych z bibliotek jest niestety bardzo długa. Do najczęstszych należą:

- plamienie książek różnymi substancjami, od żywności po artykuły kosmetyczne;
- ślinienie i brudzenie rogów kart;
- mechaniczne niszczenie książek, od wyrywania i podmiany całego bloku książki
  po wycinanie pojedynczych kart, rycin czy wykresów;
- samodzielne naprawianie książki przy pomocy taśm samoprzylepnych, plastrów aptecznych,
  nieodpowiednich papierów i klejów;
- pisanie i rysowanie w książkach, podkreślanie długopisem czy piórem;
- niefachowe wykonywanie kopii;
- zaginanie rogów kart;
- wkładanie roślin pomiędzy karty książki;
- dopuszczanie do uszkodzeń książek przez zwierzęta domowe.

Przykłady niewłaściwej 'reperacji' okładek broszur i niedopuszczalnego sklejania taśmami przylepnymi porwanych kartek

  Na zakończenie pragnę podkreślić, że książka to wielki przyjaciel człowieka i należy traktować ją z wielką troską. Książki trzeba pieczołowicie naprawiać, odnawiać i starać się przywracać do stanu jak najlepszego, powierzając rękom fachowców, aby mogła służyć jeszcze wielu pokoleniom - jako pomoc w nauce i pracy, by mogła zaspokajać zainteresowania, dawać wypoczynek i radość.

Jolanta Wasilewska

 

Przypisy

22. Książek bardzo zniszczonych, wykazujących daleko posuniętą degradację nie należy udostępniać.
      Dla cennych obiektów należy ściśle określić parametry powietrza, a także prawidłowe ułożenie –
      takie, które nie będzie powodowało zniszczeń konstrukcji. E. Potrzebnicka, Charakterystyka typowych zagrożeń
      i zniszczeń w zbiorach bibliotecznych XIX i XX wiecznych, [w:] Kwaśny papier, Kraków 2001, s. 121.

Bibliografia

1. Adcock Edward P., Ochrona i przechowywanie zbiorów: zalecenia IFLA w kwestii opieki i obchodzenia się
      z materiałami bibliotecznymi, Wrocław 1999
2. Barański Andrzej, Problem kwaśnego papieru, [w]: Kwaśny papier, Kraków 2001
3. Bibliotekarstwo, pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego, Warszawa 1998
4. Dębicki Zdzisław, Książka i człowiek, Warszawa 1916
5. Encyklopedia wiedzy o książce, pod red. A. Birkenmajera, B. Kocowskiego, J. Trznadlowskiego,
      Wrocław - Warszawa - Kraków 1971
6. Osięgłowski Janisław, Ochrona książki bibliotecznej, Poznań 2003
7. Potrzebnicka Ewa, Charakterystyka typowych zagrożeń, [w]: Kwaśny papier, Kraków 2001
8. Sobucki Władysław, Rams Donata, Zagrożenia biologiczne i fizykochemiczne dla zbiorów bibliotecznych,
      [w]: Notes Konserwatorski 1999
9. Szostak-Kotowa Jadwiga, Mikrobiologiczne zagrożenia papieru, [w]: Kwaśny papier, Kraków 2001
10. Strzelczyk Alicja, Charakterystyka zniszczeń mikrobiologicznych w zabytkowych książkach,
      [w]: Notes Konserwatorski nr 1, 1998
11. Strzelczyk Alicja, Karbowska Joanna, Specyficzne zniszczenia papieru - foxing i puszysta destrukcja,
      [w]: Ochrona Zabytków nr 2, 1995
12. Wieprzkowski Jerzy, Konserwacja księgozbiorów, [w]: Biblioteka w szkole nr 11/12’91, Warszawa 1991
13. Zyska Bronisław, Ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem, T. 2,
      Czynniki niszczące materiały w zbiorach bibliotecznych, Katowice 1993