Biblioteka Uniwersytecka w Leuven

mgr Arkadiusz Adamczuk

24 listopada 2003 r.

 

  W październiku 2002 roku, dzięki pomocy Biura Współpracy z Zagranicą KUL, miałem możliwość odbycia miesięcznego stypendium w Belgii, w Katolickim Uniwersytecie w Leuven. Celem stypendium było zebranie materiałów do pracy na temat najcenniejszego dzieła przechowywanego w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL – Dekretu Gracjana (Ms. 1). Wyjazd ten umożliwił mi przyjrzenie się z bliska pracy Biblioteki K. U. Leuven. Miałem również okazję do zwiedzenia ważnego dla wszystkich miłośników książki Muzeum Historii Drukarstwa Plantina – Moretusa w Antwerpii oraz dwóch wystaw poświęconych średniowiecznym książkom rękopiśmiennym.

  Biblioteka Uniwersytetu w Leuven ( www.bib.kuleuven.ac.be/english/index_e.html ) powstawała w latach 1438 - 1440, wkrótce po utworzeniu tego najstarszego w Belgii uniwersytetu (1425 r.). Przechodziła razem z nim burzliwe dzieje. Od 1636 roku mieściła się w zachowanym do dziś gotyckim budynku uniwersytetu przy Naamsestraat. W tym czasie jej gościem często musiał bywać Erazm z Rotterdamu, tworzący w Leuven Collegium Trilingue. Do czasów Rewolucji Francuskiej i rządów Francuzów w Belgii Biblioteka systematycznie powiększała swoje zasoby. Nieszczęście nastąpiło dopiero w czasie I wojny światowej, kiedy do oddziały niemieckie w nocy z 25 na 26 sierpnia 1914 roku zburzyły większą część miasta i spaliły całą bibliotekę. Pastwą płomieni padło wówczas 1.000 rękopisów, 800 inkunabułów i 300.000 książek i innych materiałów bibliotecznych. Odbudowa budynku biblioteki (projektował go Whitney Warren) oraz zbiorów bibliotecznych nastąpiła dzięki reparacjom wojennym zasądzonym od Niemców (w książkach), oraz dzięki darczyńcom z kraju i całego świata (a szczególnie ze Stanów Zjednoczonych). Ich nazwy i nazwiska zostały umieszczone na cegiełkach umieszczonych w murach budynku. Odnowioną bibliotekę otwarto w 1928 roku ze stanem ok. 750.000 woluminów. Aż trudno uwierzyć, ale historia się powtórzyła i biblioteka została spalona przez Niemców po raz drugi wiosną 1940 roku; dwa dni trwający pożar pochłonął praktycznie całkowicie zbiory 900.000 woluminów. Po tej zagładzie, nawet po zakończeniu wojny nie dało się w pełni reaktywować biblioteki; mogła na nowo otworzyć swoje podwoje dla czytelników dopiero w 1951 roku. Ale już dziesięć lat później, w roku 1961, jej zbiory na powrót sięgnęły miliona woluminów. Bardziej szczegółową historię biblioteki można znaleźć na jej witrynie ( www.bib.kuleuven.ac.be/english/geschied_e.htm ).

Biblioteka Uniwersytetu w Leuven w roku 1914 - niedługo przed zniszczeniem i po ugaszeniu pożaru

 

  Ostatnie poważne zmiany w zasobach i strukturze zbiorów biblioteki zaszły w latach 1971-1979, kiedy to nastąpił podział uniwersytetu na Katholieke Universiteit Leuven i frankofoński l'Université Catholique de Louvain. Między obie uczelnie podzielono zbiory biblioteki (który to proces nie był łatwy i trwał dość długo). Jednocześnie nastąpił gwałtowny rozwój bibliotek wydziałowych. Od roku 1980 decyzją senatu uniwersyteckiego K. U. Leuven wzmożono działania na rzecz skierowania ruchu czytelników do tych właśnie bibliotek; wyznaczonym celem stała się decentralizacja biblioteki i jej efektywna integracja. Cały księgozbiór uniwersytecki od 1977 roku jest katalogowany komputerowo w systemie LIBIS-net (http://access.libis.kuleuven.ac.be/libis-ipac/v3/lbscheck?&Language=E&). Katalog ten w obecnej chwili obejmuje również i inne biblioteki uniwersyteckie na terenie Belgii i Holandii (spis wszystkich placówek włączonych w sieć systemu LIBIS-net - wraz z singlami - można znaleźć pod adresem  http://cc2.kuleuven.ac.be/libis/kuleuven/acqu.htm) Dzięki temu czytelnik ma możliwość uzyskania informacji o wszystkich miejscach przechowywania poszukiwanej książki. Katalog umożliwia również wyszukiwanie poprzez operatory Boola, sprawdzanie stanu swojego konta i zamawianie książek przez wypożyczalnię międzybiblioteczną. Jeśli chodzi o system kontroli i bezpieczeństwa, to wszystkie książki zabezpieczone są przed kradzieżą przy pomocy pasków magnetycznych, zaś wejście na teren każdej z bibliotek jest możliwe dzięki uniwersalnej, magnetycznej karcie bibliotecznej, która służy jednocześnie do wypożyczania książek.

Wystawa w Bibliotece Uniwersyteckiej w Leuven na 75-lecie wskrzeszenia placówki (1928 - 2003)

 

  Biblioteka główna ( www.bib.kuleuven.ac.be/english/bibc/index_e.html ), która zajmuje niezbyt obszerny gmach na Ladeuzeplein, zawiera całą najstarszą część zbiorów oraz księgozbiór podstawowy dla wszystkich dziedzin wiedzy uprawianych w Uniwersytecie. Oprócz czytelni ogólnej w bibliotece głównej znajduje się również tzw. Tabularium (łac. - archiwa) - specjalna czytelnia przeznaczona do udostępniania archiwaliów uczelnianych, dokumentów i rękopisów, jak również różnych starych druków ( www.bib.kuleuven.ac.be/english/bibc/leeszalen/btab/index_e.htm ). Tabularium wyposażone jest w obszerny księgozbiór podręczny, między innymi z dziedzin bibliologii i bibliografii. Z czytelni Tabularium bardzo często korzystają pracownicy Centrum Badań nad Miniatorstwem Flamandzkim ( http://millennium.arts.kuleuven.ac.be/miniatures ), które mieści się również w bibliotece i gdzie miałem okazję prowadzić swoje poszukiwania.

Arkadiusz Adamczuk

Leuven: przyjazne biblioteki

(na podstawie relacji dr Macieja Manikowskiego, 'Forum Akademickie', nr 12, 1999)

 

  "Katolicki Uniwersytet w Leuven powstał 9 grudnia 1425 roku dzięki fundacji papieża Marcina V i jest najstarszym katolickim uniwersytetem na świecie. W XVI stuleciu stał się centrum humanizmu. Tutaj żył i pracował przez cztery lata Erazm z Rotterdamu. Profesorem uniwersytetu był Adriaan van Utrecht, który w 1522 roku został ostatnim przed Janem Pawłem II papieżem nie-Włochem. Instytut Filozofii, ufundowany przez papieża Leona XIII w 1882 roku, stał się miejscem odnowy średniowiecznej scholastyki. Aż do roku 1968 uniwersytet pozostawał uczelnią dwujęzyczną – językami wykładowymi były francuski i niderlandzki. Wskutek protestów studentów i profesorów w Leuven pozostał flamandzki Katolicki Uniwersytet Leuven, a grupa francuskojęzyczna przeniosła się do nowo wybudowanego Université Catholique de Louvain, usytuowanego w [nowym miejscu, nazwanym] Louvain-la-Neuve.
  Dzisiejszy Katolicki Uniwersytet w Leuven składa się z 14 wydziałów, przy czym najważniejsze to: teologiczny, filozoficzny, prawa kanonicznego, medycyny i sztuk (czyli humanistyczny), co dokładnie odzwierciedla tradycyjną strukturę średniowiecznego uniwersytetu...".

 

 

  "...ogromnym zaskoczeniem były dla mnie biblioteki. Korzystałem z trzech: filozoficznej, teologicznej i głównej. Po pierwsze, zwróciłem uwagę na bardzo racjonalną organizację księgozbioru i pracy biblioteki. Książki są eksponowane na regałach dostępnych dla każdego (tylko zbiory specjalne umieszczono w magazynach z ograniczonym dostępem) i ułożone działami (np. logika, metafizyka czy platonizm, arystotelizm, sobory Kościoła itd.). Katalogi (prócz komputerowego istnieje też kartkowy) są zorganizowane tak, że nie ma właściwie możliwości pomyłki – książka prócz numeru ma dokładny opis miejsca, gdzie się znajduje. Poza tym, umieszczane są informacje o tym, czy aktualnie książka jest na półce, czy też w opracowaniu lub naprawie. W bibliotece filozoficznej książki można brać do domu, w teologicznej – przenosi się je na swój stolik w czytelni, pozostawiając na półce informację z numerem książki i stolika czytelnika. Rewersy (dostępne w języku flamandzkim, francuskim i angielskim) potrzebne są tylko wtedy, gdy wypożycza się książki ze zbiorów specjalnych. Na każdym piętrze biblioteki zainstalowano maszyny kserograficzne, z których można korzystać w godzinach pracy biblioteki (karty magnetyczne są do kupienia przy wejściu do budynku). Prócz tego w różnych częściach miastach istnieje mnóstwo punktów kserograficznych. Można w nich także nadać faks, skorzystać z telefonu czy oprawić książkę".

  "Imponujący jest także sam księgozbiór. Biblioteki dysponują książkami z całego świata (miłe było zaskoczenie, gdy na półce zobaczyłem swoją własną książkę wydaną we Wrocławiu), a także wszystkimi możliwymi czasopismami. Znalazłem pozycje bibliograficzne, których wcześniej nie udało mi się odszukać w Bibliotece Watykańskiej. Właściwie każda pozycja, która niezbędna była do realizacji programu badawczego, znajdowała się bądź w bibliotece filozoficznej, bądź w teologicznej. [...] Biblioteka filozoficzna liczy około miliona woluminów, a teologiczna – około dwóch...".

 

Dr Maciej Manikowski
'Forum Akademickie', 1999/12