Biblioteka Uniwersytecka

Albis dormiit in rosis...

Na wiązance z białej róży,
Na fiołkach, spoczął we śnie
Dzień ów wielki, dzień miniony,
Gdym najpierwszą złożył pieśnię,
Gdy nad Narwią harfa brzękła
Niedołężną jeszcze nutę.

Poezje Ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Księga druga, Oda VIII:

(Do rzeki Narwi, na której brzegach, będąc dzieckiem,
złożył najpierwszy wiersz liryczny –tł. Ludwik Kondratowicz)

Maciej Kazimierz Sarbiewski

Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ (ur. 1595 r. Sarbiewo na Mazowszu – zm. 1640 r. Warszawa), herbu Prawdzic, jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych poza granicami Rzeczypospolitej poeta polski doby baroku, wielki erudyta, doktor filozofii i teologii; absolwent kolegiów jezuickich w Pułtusku i Braniewie oraz w Akademii Wileńskiej. Do Towarzystwa Jezusowego wstąpił w 1612 roku. Studia kontynuował w Rzymie. W 1623 roku otrzymał święcenia kapłańskie i w tym samym roku w wieku 28 lat został odznaczony przez papieża-poetę – Urbana VIII, laurem poetyckim (ówczesnym odpowiednikiem literackiej nagrody Nobla) jako trzeci poeta polski po Klemensie Janickim i Adamie Schroetterze. Należał do najwybitniejszych intelektualistów w Europie, gdzie zwano go Horatius Sarmaticusbądź Horatius Christianus.

Po powrocie do kraju przebywał w Nieświeżu, wykładał poetykę i retorykę w kolegiach w Połocku i Krożach oraz teologię i retorykę na Akademii Wileńskiej, gdzie uzyskał w 1632 roku doktorat z filozofii, a cztery lata później z teologii. Od 1635 roku sprawował funkcję nadwornego kaznodziei króla Władysława IV.

Sarbiewski jako poeta reprezentuje nurt literatury barokowej zwany klasycyzmem jezuickim. Ody i epigramaty pisał głównie po łacinie. Wzorował się na poetach antycznych, zwłaszcza Horacym i Marcjalisie oraz poetach polskich, z których najbardziej cenił Jana Kochanowskiego.

Pisał wiersze zarówno o tematyce religijnej, jak i świeckiej. Opiewał w swoich lirykach: Najświętszą Maryję Pannę, Towarzystwa Jezusowego, papieża Urbana VIII. Wychwalał wyprawę Jana Karola Chodkiewicza przeciw Turkom. W swoich wierszach opisywał również przyrodę kraju ojczystego, podkreślając m.in. piękno polskich rzek Narwi i Bugu. Sarbiewski jest również autorem dzieł teoretyczno-literackich.

"Horacy Sarmacki" był jednym z największych poetów europejskich epoki baroku, szeroko znany i ceniony z dzieł drukowanych w oryginale i przekładach. Bibliografia staropolska Esteichera notuje 64 edycje dzieł Sarbiewskiego wydanych do roku 1800.Lyricorum libridoczekały się kilkudziesięciu wydań w różnych oficynach europejskich. Z 1632 roku pochodzi luksusowa edycja z miedziorytami Petera Paula Rubensa Lyricorum libri IV. Antwerpskie wydanie miało na owe czasy bardzo wysoki nakład – pięciu tysięcy egzemplarzy.

W Polsce Sarbiewski należy do autorów nieznanych i zapomnianych. Nie jest obecny w podręcznikach szkolnych. Winą jest brak tłumaczeń na język ojczysty i powszechna nieznajomość łaciny.

Maciej Kazimierz Sarbiewski doznał udaru w czasie głoszenia pożegnalnego kazania, które głosił w kościele św. Jana Chrzciciela w Warszawie przed opuszczeniem dworu królewskiego.

W chwili śmierci miał 45 lat. Sarbiewski miał trzy pogrzeby. Pierwszy w podziemiach kościoła OO. Jezuitów w Warszawie. W 1773 roku trumnę przeniesiono do krypty kościoła OO. Pijarów (po kasacie Towarzystwa Jezusowego). Natomiast po Powstaniu Listopadowym, w wyniku carskich represji, szczątki poety złożone zostały w anonimowej zbiorowej mogile pod aleją cmentarną przy kościele pw. św. Karola Boromeusza na Cmentarzu Powązkowskim. Od 2011 roku Sarbiewski nie spoczywa już bezimiennie. O tablicę nagrobną wmurowaną na ścianie tego kościoła zadbała poetka, pisarka i dziennikarka z Ciechanowa – Teresa Kaczorowska, przy udziale Stowarzyszenia Academia Europaea Sarbieviana. Przywracają oni pamięć o poecie, organizując Międzynarodowe Dni ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza". W Sarbiewie i Płońsku odbywa się konkurs poetycki „O laur Sarbiewskiego” i festiwal muzyki barokowej „Musica Sarbieviana”.