'Kalevalę' stworzył Elias Lönnrot (1802-1884) - fiński lekarz, botanik, lingwista i literat, zbieracz pieśni, zagadek i zaklęć. W latach 1829-1831 opublikował w czterech częściach 'Kantele' (psałterium) - pierwszy, dość surowy zbiór zgromadzonych przez siebie pieśni ludowych. Jesienią 1833 roku ukończył kolejny zbiór opowieści o dwóch mitycznych, starożytnych bohaterach - Väinämöinenie i Lemminkainenie - liczącą około pięciu tysięcy wersów tak zwaną 'Prakalevalę' (ukazała się drukiem w roku 1835 – i dla wielu jest to właściwa data introdukcji tego fińskiego eposu). Dla Lönnrota wciąż był to jednak tylko zarys zamierzonego dzieła. Już wówczas bowiem miał zamiar połączyć runy w jedną i jednorodną całość.

  Było to zbieżne z jego zainteresowaniem niedocenianym językiem fińskim: był wydawcą i redaktorem pierwszego czasopisma po fińsku ('Mehiläinen' [Pszczoła], 1836), przygotowywał edycję słownika szwedzko-fińskiego (wydał go dopiero na emeryturze, w latach '60. XIX w.). W trakcie pracy nad runami 'Kalevali', oprócz zbiorów przysłów i zagadek ludowych, Lönnrot opublikował w latach 1840 - 1841 trzy tomy run lirycznych (pieśni ludowych) pod wspólnym tytułem 'Kanteletar' ("'Muza gęśli' albo jak kto woli, 'Córka kantele'" - tłumaczy Jerzy Litwiniuk we wstępie do 'Kalevali' w swoim przekładzie).

  Wytrwały podróżnik, Lönnrot łącznie przedsięwziął jedenaście wypraw badawczych w poszukiwaniu źródłowych tekstów; ostatnią była wyprawa do Estonii i Ingrii w roku 1848. Wędrując często na piechotę, z podróżną laską, torbą i fletem, odnajdywał wśród bagien i lasów ludzi niezwykłych jak on sam. Na przykład bajarz Arhippa Perttunen znał na pamięć ponad cztery tysiące wierszy, zaś Larin Paraske, jeden z ostatnich wielkich fińskich poetów mowy (zmarł w roku 1904) znał ponad 1.300 pieśni i ballad, nadto potrafił recytować z pamięci z górą trzydzieści tysięcy wersów runicznych opowieści!

  Trzeba jednak tu zauważyć, że w stosunku do wcześniejszych publikacji, będących raczej wierną dokumentacją zapisanych oryginalnych pieśni i run, 'Kalevala' z roku 1849 jest już tekstem poważnie przetworzonym przez Lönnrota. Przyznał on sobie to samo prawo do twórczego rozwijania tradycyjnego przekazu, jakie przez setki lat mieli jego ludowi strażnicy - bajarze i śpiewacy. Tym bardziej było to uzasadnione, że znał on więcej tekstów niż ktokolwiek z przepytywanych przez niego ludzi - zaś dla potrzeb wielkiego zamierzenia musiał je do siebie dopasować, scalić językowo i formalnie zredagować. Dokumentacja prac Lönnrota, przechowywana i opracowywana przez Fińskie Towarzystwo Literackie, pozwoliła ocenić ogrom zebranego materiału i pracy nad nim: na 'Kalevalę' złożyło się... 2.400 pieśni!

  Elias Lönnrot urodził się jako poddany szwedzki - do roku 1807 obszar dzisiejszej Finlandii był częścią królestwa Szwecji. Gdy ukazała się jego 'Kalevala', Finlandia była już od ćwierć wieku autonomicznym wielkim księstwem (w obszarze wpływów Rosji, połączona z nią unią personalną). Rodzące się poczucie odrębności i tożsamości narodowej potrzebowało wspólnego odniesienia i pasja Lönnrota doskonale wpisała się w powszechne oczekiwania, miejsce i czas. Dodatkowych impulsów dostarczały romantyczne, narodowo zorientowane prądy w sztuce, zwracające uwagę elit na "prosty lud", jego sztukę, zwyczaje i obrzędowość. W takich okolicznościach rok 1835 stał się momentem zwrotnym w rozwoju literatury i języka fińskiego.

  Lönnrot nie był jedynym tropicielem run, ale poświęcił im najwięcej czasu, determinacji i pracy. Wielokrotnie podejmował wyprawy do Karelii, za każdym razem zdobywając nowe pieśni i materiały. Dość wcześnie postanowił doprowadzić do scalenia rozproszonych utworów w jeden epos, wymyślił też dlań nazwę. 'Kalevala' stała się katalizatorem dla fińskojęzycznej kultury, zrodziła wśród Finów dumę z własnej historii i języka, szybko też wzbudziła żywe zainteresowanie w Europie i poza jej granicami.

  Runy 'Kalevali' są pochwałą dzielnych ludzi Północy, głównie synów mitycznego Kalewa, walczących z dziką przyrodą i strzegących swojej wolności. Pod wpływem 'Kalevali' szybko powstały inne dzieła epickie, jak na przykład amerykańska 'Pieśń o Hajawacie' (Henry Wadsworth Longfellow, 1855), estoński 'Kalevipoeg' (Friedrich Reinhold Kreutzwald, 1862)  czy łotewski 'Lacplesis' (Andrej Pumpur, 1888). Dzięki 'Kalevali' świat dowiedział się o małym, nieznanym narodzie z rubieży Europy. W mitologii Finów przejrzały się inne, dalekie kultury, znajdując w niej uniwersalne wątki i odwieczne motywy, wyrażone bogatym, barwnym i oryginalnym językiem, gęstym od znaczeń, gorącym od emocji. Współcześnie 'Kalevalę' w całości przyswoiło pół setki języków (we fragmentach 'Kalevala' znana jest w ponad stu językach!), co lokuje ją w grupie dzieł-depozytariuszy światowego dziedzictwa kulturowego całej ludzkości.

Tajemnice Kalevali