Narodowy Uniwersalny Katalog NUKAT - po czterech latach (2006)

Narodowy Uniwersalny Katalog NUKAT - po trzech latach (2005)

Aktywność bibliotek w katalogowaniu - stan na koniec roku 2006

 

NUKAT – ponad cztery lata współkatalogowania

mgr Maria Burchard, kierownik Centrum NUKAT

4 grudnia 2006 r.

 

Centralny katalog NUKAT działa od lipca 2002 roku w Bibliotece Uniwersyteckiej UW w Warszawie
(serwer: Sun Enterprise 450, pod: Virtua 42.3.2 Release)

Cele:
- szybka i precyzyjna informacja o zbiorach polskich bibliotek
- szybkie i łatwe katalogowanie (źródło gotowych rekordów)
- obniżenie kosztów katalogowania (współkatalogowanie)
- usprawnienie wypożyczeń międzybibliotecznych (szybka i łatwa informacja)

  Współkatalogowanie w katalogu centralnym NUKAT rozpoczęło się 5 lipca 2002 roku, ponad cztery lata po opracowaniu projektu i uzyskaniu środków na jego realizację. Powodem opóźnienia był brak zgody w gronie projektantów na temat koncepcji budowy katalogu centralnego oraz brak zapewnienia finansowania pracy Centrum NUKAT przez władze odpowiadające za rozwój nauki w Polsce. Porozumienie w sprawie koncepcji oraz zapewnienie dofinansowania osiągnięto w 2000 roku. Kontrakt na zakup odpowiednio dostosowanego do obsługi współkatalogowania systemu Virtua podpisano w marcu 2001 roku. Praca nad dostosowaniem systemu trwała do czerwca 2002 roku. Jako podstawowy cel utworzenia katalogu centralnego określono szybkie budowanie informacji o zbiorach polskich bibliotek. Metodą prowadzącą do tego celu miało być budowanie metodą współkatalogowania źródła gotowych rekordów. Współkatalogowanie w bazie centralnej to sposób na likwidację dublowania pracy, a przez to przyspieszenie katalogowania i obniżenie jego kosztów w skali kraju.

Mgr Maria Burchard, kierownik Centrum NUKAT i dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, ks. dr Tadeusz Stolz

Mgr Maria Burchard, kierownik Centrum NUKAT, podczas prezentacji w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL, 4.XII 2006 r.
Fot. Artur Podsiadły
Niżej - linki do prezentacji i konspekt referatu Marii Burchard

pokaz slajdów (.pps - 0,75 MB) format Power Point (.ppt - 0,75 MB)

 

Przed 5 lipca 2002 r.:
CKHW (Centralna Kartoteka Haseł Wzorcowych) - od 1993 r.
CKTCz (Centralny Katalog Czasopism) - od 1995 r.
Katalogi lokalne w wielu systemach bibliotecznych: niespójna zawartość, niekonsekwentne wykorzystywanie CKHW, brak jednorodnych standardów.

Po 5 lipca 2002 r.:
Przeładowano do pustej bazy NUKAT:
- CKHW
- CKTCz
- rozpoczęto budowanie od zera bazy rekordów bibliograficznych
W planach:
- przystąpienie do współkatalogowania BN (zrealizowano w 2005 r.)
- udostępnienie słownictwa języka MeSH (zrealizowano w 2005 r.)

  Jedną z cech katalogu centralnego NUKAT miała być spójność danych. Było to podstawą decyzji o włączeniu do bazy NUKAT wyłącznie bazy CKHW, jako podstawy kontroli haseł oraz bazy CKTCz, budowanej metodą współkatalogowania od 1995 roku z zastosowaniem haseł z CKHW.

  Ze względu na niekonsekwentne i często niepoprawne stosowanie numerów kontrolnych w rekordach bibliograficznych, nie włączono do bazy NUKAT rekordów bibliograficznych z katalogów lokalnych. Możliwość przeglądania zawartości komputerowych katalogów lokalnych utworzonych przed rozpoczęciem budowania NUKAT oraz nie objętych współpracą z NUKAT zapewnia przeglądarka KaRo.

Katalog NUKAT tworzą:
biblioteki akademickie - 47
biblioteki PAN, PAU - 4
publiczne (naukowe) - 6
inne naukowe - 4
Cyfrowe - 0
Razem - 61

  Liczba bibliotek uczestniczących we współkatalogowaniu sukcesywnie wzrasta. W momencie uruchomienia katalogu w 2002 roku było ich 27. Pod koniec roku 2006 jest ich 61.
  W katalogu centralnym powinna się znaleźć informacja o dostępnych online zbiorach cyfrowych bibliotek oraz o zawartości Bibliotek Cyfrowych.

Oprogramowanie w bibliotekach współpracujących:
Virtua, Aleph, Horizon, Innopac, Q-Series, Prolib, MAK

  Katalogi lokalne bibliotek współkatalogujących w NUKAT obsługiwane są przez różne oprogramowanie biblioteczne. Komunikacja z NUKAT-em, wprowadzanie i kopiowanie rekordów realizowane jest za pomocą oprogramowania klienta systemu Virtua. Odpowiednią, uzgodnioną liczbę licencji klienta do zainstalowania na lokalnych stanowiskach pracy biblioteka dysponująca innym niż Virtua oprogramowaniem otrzymuje nieodpłatnie na podstawie porozumienia z Centrum NUKAT.

  Procedura współkatalogowania w NUKAT polega na tworzeniu jednego rekordu bibliograficznego dla każdego nowego dokumentu pojawiającego się w jednej ze współkatalogujących bibliotek. Do katalogów lokalnych bibliotek posiadających dany dokument wprowadza się pobierane z NUKAT-u kopie rekordu macierzystego. Kopiowanie rekordu powoduje dopisanie do rekordu macierzystego w bazie NUKAT symbolu biblioteki. Jest to mechanizm tworzenia w NUKAT centralnej informacji o zbiorach polskich bibliotek, a także spójnego systemu danych w skali kraju oraz oszczędnego i szybkiego katalogowania.

  W bazie katalogu NUKAT znajdują się rekordy bibliograficzne dokumentów (przede wszystkim książek i czasopism, ale także druków muzycznych, dokumentów dźwiękowych i elektronicznych oraz wybranych dokumentów życia społecznego) skatalogowanych od 2002 roku przez uczestniczące w we współpracy polskie biblioteki naukowe, rekordy kartoteki haseł wzorcowych zastosowane w rekordach bibliograficznych oraz jeszcze nie powiązane z opisami dokumentów. Wynika to z faktu, że zbiór rekordów kartoteki haseł wzorcowych NUKAT pełni funkcję Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych. Po migracji do nowej wersji systemu Virtua, hasła niezastosowane w rekordach bibliograficznych nie będą widoczne w indeksach dostępnych dla użytkownika, prowadzącego poszukiwania w katalogu NUKAT. Będą one widoczne i dostępne dla bibliotekarzy katalogujących.

  Nazwy bibliotek dodawane do rekordów bibliograficznych w NUKAT przy kopiowaniu rekordów do katalogu lokalnego zapewniają użytkownikowi centralną informację o miejscu przechowywania skatalogowanych w NUKAT dokumentów, stanowią jednocześnie łącze do właściwego rekordu w katalogu lokalnym biblioteki.

 

Centralna informacja w NUKAT:
Liczba symboli bibliotek w katalogu NUKAT – < 2 000 0000
Linki z rekordów bib. w NUKAT do rekordów w katalogach lokalnych
< 2.000.000 rekordów bibliograficznych skopiowanych do katalogów lokalnych
- średnio 36.996 miesięcznie

  Liczba nazw bibliotek dopisanych do rekordów bibliograficznych w katalogu NUKAT jest równa liczbie skopiowanych z NUKAT do katalogów lokalnych rekordów bibliograficznych. Na koniec listopada 2006 roku wyniosła prawie 2.000.000. Nazwy bibliotek, dopisane do rekordów bibliograficznych w NUKAT, stanowią łącze do właściwych rekordów w katalogach lokalnych. Wynika z tego, że informacja zawarta w katalogu NUKAT umożliwia obecnie przeprowadzenie około 2.000.000 transakcji wypożyczenia, rezerwacji czy zamówienia dokumentów znajdujących się w polskich bibliotekach naukowych.

Jiw – zastosowanie w NUKAT:
KABA > 60 proc. rek. bib. (> 434.000)
JHP BN > 1,5 proc. rek. bib. (< 11.000)
MeSH > 0,3 proc. rek. bib. (> 2.000)

  W katalogu NUKAT, zgodnie z zapisem w projekcie, stosowane są trzy języki informacyjno-wyszukiwawcze.

- Język haseł przedmiotowych KABA (jego budowanie, głównie przez biblioteki akademickie, jest koordynowane przez Ośrodek Języka i Kartoteki Wzorcowej KABA w Centrum NUKAT) to główny język katalogu NUKAT. 60 proc. rekordów bibliograficznych jest zaopatrzonych w tematy w nim zbudowane.

- JHP BN (budowanie słownictwa i stosowanie tego języka koordynuje Biblioteka Narodowa) jest stosowany głównie w bibliotekach publicznych. Jest tworzony i udostępniany w NUKAT od 2005 roku. Tematy utworzone z wykorzystaniem tego języka zawiera około 1,5 proc. rekordów bibliograficznych w katalogu NUKAT.

- MeSH – język wykorzystywany do tematowania literatury z zakresu medycyny, stosowany przez biblioteki medyczne. Udostępniany w NUKAT od końca 2005 roku. Bazę słownictwa MeSH prowadzi Biblioteka Akademii Medycznej w Poznaniu, która koordynuje także tłumaczenie oryginalnego słownictwa MeSH na język polski. Do katalogu NUKAT wchodzą jedynie rekordy słownictwa MeSH zastosowanego do tematowania dokumentów skatalogowanych w NUKAT.

Udostępnianie CKHW NUKAT:
kopie w:
BUMK - Horizon
BP m. st. Warszawy - Aleph
BUŚ - Prolib
FIDES - MAK?

  Aby ułatwić dostęp polskich bibliotek do Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych (CKHW NUKAT), utrzymywane są kopie kartoteki w systemach Horizon, Aleph, Prolib i MAK. Dzięki temu  z rekordów centralnej kartoteki haseł wzorcowych (CKHW) mogą korzystać także biblioteki, które nie uczestniczą we współkatalogowaniu.

 Umożliwienie szerokiego dostępu do rekordów khw przyczynia się do zwiększenia spójności danych w polskich katalogach komputerowych.

Efekty współkatalogowania:
Średnio miesięcznie od 2002 r.:
14.526 rekordów bibliograficznych
23.111 rekordów khw
36.996 rekordów bibliograficznych kopiowanych do katalogów lokalnych
Średnie wykorzystanie każdego rekordu bibliograficznego z NUKAT = 2,6
Od lipca 2002 r.:
Baza bibliograficzna < 770.000 rekordów
CKHW < 1.960.800 rekordów
Katalogi lokalne < 2.000.000 rekordów bib. skopiowanych

  Stale rosnąca oferta katalogu centralnego przyczynia się do coraz szybszego budowania katalogów lokalnych.

Oferta katalogu centralnego NUKAT (październik 2006 roku):
- rekordy bibliograficzne - > 760.000
- rekordy khw - > 1.925.000
w tym:
> 855.000 haseł opisu bibliogr.
> 120.100 słownictwa jhp KABA
> 87.000 słownictwa JHP BN
> 445.000 hpr KABA
> 413.200 hpr JHPBN
> 8.000 słownictwa MeSH

  W bazie katalogu centralnego znajdują się rekordy bibliograficzne i rekordy kartoteki haseł wzorcowych. W zbiorze CKHW NUKAT znajdują się dwa podzbiory rekordów słownictwa języka haseł przedmiotowych KABA i JHP BN, kolejne dwa podzbiory rekordów rozwiniętych haseł przedmiotowych tych języków oraz podzbiór rekordów słownictwa MeSH wykorzystanego w tematach rekordów bibliograficznych NUKAT.

 

Efekty współkatalogowania w latach 2002-2006 (wykres)

  Skok w wykresie obrazującym wpływ rekordów khw sygnalizuje moment załadowania do CKHW NUKAT słownictwa i rozwiniętych haseł przedmiotowych JHPBN. Liczba rekordów bibliograficznych kopiowanych z NUKAT najostrzej pnie się do góry.

Centrum NUKAT - struktura i zadania:
Kierownik Centrum
- Ośrodek Formatów i Kartoteki Haseł Formalnych (10)
- Ośrodek Języka i Kartoteki Wzorcowej KABA (9)
- Ośrodek Kontroli Rekordów Bibliograficznych (12)
- Ośrodek Obsługi Informatycznej (3,5)
- Zespół Koordynatorów (4)

Bieżąca kontrola nowych i modyfikowanych rekordów
Dbałość o spójność danych, standardy katalogowania, procedury
Przygotowywanie i upowszechnianie materiałów metodycznych,
szkolenia, warsztaty, konferencje

  W okresie ponad czterech lat prowadzenia katalogu centralnego następowało dostosowanie struktury Centrum NUKAT do bieżących potrzeb pracy katalogu. Między innymi kontrolę rekordów słownictwa i rekordów rozwiniętych haseł przedmiotowych skupiono w jednym ośrodku, a w odpowiedzi na systematycznie wzrastające tempo katalogowania powiększono o 50 proc. skład zespołu kontrolującego wpływ rekordów bibliograficznych. Przeprowadzono także liczne zmiany w organizacji i sposobie przygotowywania materiałów wspomagających pracę administratorów, aby była ona jak najbardziej efektywna i aby było możliwe utrzymanie w Centrum NUKAT jednodniowego trybu kontroli i zatwierdzania wpływu bieżącego.

  Od czasu przystąpienia Biblioteki Narodowej do współkatalogowania ustalanie standardów w zakresie katalogowania i formatów należy do wspólnego Zespołu, do którego obok przedstawicieli Centrum NUKAT i BN wchodzi przedstawiciel Biblioteki Jagiellońskiej.

Materiały metodyczne - plany:
Formaty MARC 21 rekordu bibliograficznego dla
- starych druków
- dokumentów kartograficznych
- rękopisów
- dokumentów ikonograficznych
- filmów

  W przygotowaniu jest zintegrowane wydanie formatu rekordu bibliograficznego dla różnego typu dokumentów. Będzie to dokument aktualizowany, podzielony na pola o charakterze uniwersalnym, jednakowo definiowane dla wszystkich typów dokumentów i pola specyficzne odpowiednio definiowane dla poszczególnych typów dokumentów. Wydanie w formie skoroszytu będzie uzupełniane w miarę pojawiania się nowych opracowań.

Nowy podręcznik jhp KABA
- zasady tworzenia słownictwa
- typowanie haseł
- nazwy geograficzne
- składnia

  W Ośrodku Języka i Kartoteki Wzorcowej KABA, w porozumieniu z Ośrodkiem RAMEAU Biblioteki Narodowej Francji, prowadzone są prace mające na celu uporządkowanie zasad tworzenia rekordów słownictwa KABA. Efektem tych prac będzie nowe wydanie zasad tworzenia słownictwa uwzględniające zasady typowania haseł oraz uporządkowanie składni w rozwiniętych hasłach przedmiotowych. Opisane zostaną także znowelizowane zasady tworzenia rekordów dla nazw geograficznych.

Ułatwienia w Centrum NUKAT dla bibliotekarzy:
- bieżąco aktualizowane instrukcje do formatów
- bieżące ustalenia
- słownik jhp KABA online
- komunikacja z bibliotekarzami systemowymi (e-mail)
- komunikacja z administratorami w rekordach (pole 009)

  Na stronie NUKAT w zakładce ustalenia prezentowane są najnowsze bieżące ustalenia dotyczące katalogowania, tworzenia khw i tworzenia słownictwa. Ta forma publikowania materiałów metodycznych – traktowana jako bieżąca pomoc w pracy bibliotekarzy katalogujących - będzie utrzymywana, niezależnie od publikacji, które będą się ukazywały w serii "Formaty. Kartoteki".

  Od listopada 2006 roku na stronie NUKAT prezentowany jest słownik jhp KABA. Aktualizowany co tydzień, pozwala na analizowanie słownictwa pod różnymi kątami i jest odpowiedzią na zapotrzebowanie środowiska bibliotekarzy, domagających się dostępu do wyodrębnionego z CKHW podzbioru rekordów słownictwa.

  Bibliotekarz systemowy Centrum NUKAT i administratorzy poszczególnych podzbiorów rekordów w NUKAT w sprawach ustaleń, zasad, procedur komunikują się za pomocą wiadomości e-mailowych z bibliotekarzami systemowymi poszczególnych katalogów lokalnych. Zadaniem bibliotekarzy systemowych w poszczególnych bibliotekach jest upowszechnienie przekazywanych wiadomości wśród bibliotekarzy własnej biblioteki.

Docieranie do informacji z wykorzystaniem NUKAT:
NUKAT - opis bib. - nazwa biblioteki - opis w katalogu lokalnym
status dokumentu

  Mechanizm docierania do informacji o statusie dokumentu w lokalnej bibliotece z wykorzystaniem informacji zawartej w katalogu NUKAT.

Dostęp do katalogu NUKAT:
- Internet: www.nukat.edu.pl
- KaRo
- Fidkar
- WorldCat (OCLC)
- Google Scholar
- Central Search

  Informacje zawarte w katalogu centralnym dostępne są dla każdego użytkownika Internetu poprzez adres www.nukat.edu.pl oraz poprzez wyszukiwarkę KaRo, która umożliwia dodatkowo przeszukanie katalogów lokalnych bibliotek nie uczestniczących we współkatalogowaniu i nie objętych centralną informacją NUKAT. Fidkar jest wyszukiwarką działającą na podobnych zasadach jak KaRo. Ponadto dane z katalogu NUKAT, w części dotyczącej polskiej produkcji wydawniczej, prezentowane są w prowadzonym przez OCLC największym centralnym katalogu świata WorldCat; kompletne dane NUKAT od niedawna dostępne są w Google Scholar.

  Objęcie danych z katalogu centralnego wyszukiwaniem przez wyszukiwarkę Central Search jest negocjowane.

Katalog lokalny a użytkownik:
- użytkownik uniwersalny
- informacja zobiektywizowana

  Internetowy dostęp do katalogów bibliotecznych, uczestniczenie w budowaniu systemów informacji o nieograniczonym dostępie sprawia, że z komputerowych katalogów lokalnych korzystają często zupełnie przypadkowi użytkownicy, spoza dobrze zorientowanego kręgu studentów i pracowników danej uczelni. Stwarza to niejednokrotnie konieczność zrewidowania zastosowanego w katalogu lokalnym interfejsu użytkownika, w taki sposób, aby zapewniał klarowną i przejrzystą informację na temat korzystania z katalogu oraz warunków dostępu do zbiorów. Konieczne jest uświadomienie sobie, że internetowy użytkownik z innego miasta lub kraju nie zna lokalnych obyczajów, nie może przeczytać rozlicznych komunikatów, nakazów i zakazów wywieszanych w rożnych miejscach biblioteki, nie może też zapytać bibliotekarza. Interfejs użytkownika powinien być zatem testowany na przypadkowych, mało zorientowanych użytkownikach i pod ich potrzeby (i możliwości) projektowany. Informacja, którą chcemy zapewnić poprzez katalogi lokalne, powinna być tak budowana, aby mogła zadowolić użytkownika bez względu na stopień jego wtajemniczenia w sztukę korzystania z katalogów bibliotecznych i aby zawsze dawała klarowną odpowiedź - pozytywną lub negatywną - na zadane przezeń pytanie.

Katalog lokalny jako element spójnego systemu danych:
- zgodność numerów kontrolnych
- symbole w NUKAT = liczba rekordów bibliograficznych skopiowanych
- stabilność ustawień (adresy internetowe)
- restrykcyjne stosowanie procedur
- stosowanie narzędzi do porównania baz

  Spójny system danych budowany przez polskie biblioteki naukowe poprzez współkatalogowanie w katalogu centralnym NUKAT oparty jest na identyczności numerów kontrolnych rekordów macierzystych (bibliograficznych i khw) w NUKAT i ich kopii w katalogach lokalnych bibliotek. Ten element systemu danych zapewnia poprzez nazwę biblioteki połączenie w katalogu lokalnym z kopią rekordu macierzystego z NUKAT. Identyczność numerów kontrolnych jest także podstawą automatycznego aktualizowania kopii modyfikowanych w NUKAT rekordów.

Katalogowanie z uwzględnieniem:
- przyjętych i obowiązujących procedur
- stosowanie standardów
- akceptacja pracy innego bibliotekarza we własnym katalogu

  Uczestniczenie w procesie współkatalogowania stwarza sytuacje nieznane wcześniej bibliotekarzowi. Katalogowanie książek przestaje być czynnością realizowaną na potrzeby jednej biblioteki. Wprowadzane do katalogu centralnego rekordy służą do powszechnego użytku i muszą spełniać oczekiwania wszystkich bibliotekarzy którzy będą chcieli je skopiować do własnego katalogu. Muszą zatem być tworzone według przyjętych i obowiązujących standardów, z zachowaniem ustalonych procedur i z najwyższą starannością, aby można je było bezpiecznie z pełnym zaufaniem kopiować.

Dostosowanie interfejsu czytelnika dla użytkowników spoza własnej uczelni:
- przypadkowych
- zagranicznych
- informacja o innych możliwościach wyszukiwania informacji

  Katalogi lokalne, dzięki Internetowi, stały się powszechnie dostępne. Korzystają z nich użytkownicy, których nie znamy i którzy nie maja dostępu do tej wiedzy dodatkowej, którą uzyskuje się odwiedzając bibliotekę, będąc jej stałym czytelnikiem. Wskazówki zapisane w interfejsie katalogu – oczywiste dla bibliotekarza, czytelnika lokalnego, są często zupełnie niezrozumiałe dla osoby z zewnątrz.

  Warto też podać na stronie własnego katalogu link do katalogu centralnego NUKAT. Czytelnik, który odwiedza nasz katalog, nie musi wiedzieć, że są sposoby na uzyskanie dość kompletnej zbiorczej informacji o zbiorach polskich bibliotek; nasz katalog ma mu pomóc w dotarciu do poszukiwanej informacji. Taki link to nie jest reklama dla katalogu NUKAT, ale przejaw szacunku dla własnego użytkownika.

Scalanie katalogów:
Quantity - znaczący wzrost liczby rekordów w NUKAT,
  ale - zagrożenie zniszczeniem danych w katalogach lokalnych, niespójna informacja
Quality - długotrwały proces, kosztowna kontrola rekordów,
  niekompletna informacja o lokalizacji,
  ale - bezpieczeństwo katalogów lokalnych

  Wartość centralnej informacji o zbiorach polskich bibliotek byłaby nieporównanie większa, gdyby udało się scalić w katalogu centralnym rekordy z lokalnych katalogów komputerowych powstałe przed uruchomieniem współkatalogowania. Nie można zrobić tego bez kontroli – wtedy zyskuje się wprawdzie szybki przyrost danych, ale nie można zapanować nad niekontrolowanymi zmianami w bazie, wywołanymi przez dane niskiej jakości, takie jak: nieuzgodnione numery kontrolne, liczne dublety, nieujednolicone hasła itp. – w konsekwencji będzie to niepewna, niewiarygodna informacja w katalogu centralnym. Scalanie danych pod kontrolą nie stanowi zagrożenia dla danych, ale jest kosztowne i długotrwałe.

Projekt scalania:
- przejęcie zawartości katalogów BUW, KUL, Ossolineum do NUKAT
- nadanie numerów kontrolnych NUKAT
- zwrócenie kopii rekordów do katalogów lokalnych i zamiana rekordów lokalnych
  na kopie z NUKAT-u

  W Centrum NUKAT powstał projekt, aby scalanie przeprowadzić w dwóch etapach. Etap pierwszy dotyczyłby katalogów bibliotek o profilu uniwersalnym, drugi etap dotyczyłby bibliotek gromadzących zbiory o określonym, specjalnym profilu. W pierwszym etapie pod uwagę brane są katalogi BUW, Biblioteki Uniwersyteckiej KUL i Biblioteki Ossolineum. Ze względu na nieco odmienny profil każdej z tych uniwersalnych bibliotek, procent zdublowanych rekordów w tych trzech katalogach powinien być mniejszy niż w innej grupie bibliotek. Przejęcie danych z danej biblioteki wiąże się z wymianą lokalnych numerów kontrolnych na numery kontrolne katalogu NUKAT. Następnie nastąpi zwrócenie tych danych do biblioteki macierzystej, wymiana rekordów lokalnych na kopie z NUKAT. Jest to dość skomplikowana operacja, której efektem będzie uzgodnienie danych tych trzech bibliotek z katalogiem NUKAT, wyraźne powiększenie liczby rekordów bibliograficznych w NUKAT, a więc większa pula rekordów oferowanych do skopiowania i pełniejsza informacja o lokalizacji skatalogowanych dokumentów.

Scalanie katalogów na co dzień:
- systematyczna wymiana rekordów z dawnego katalogu komputerowego
  na skopiowane z NUKAT
- systematyczna wymiana opisów z katalogu kartkowego na opisy kopiowane z NUKAT

  Biblioteki mogą systematycznie prowadzić porównywanie własnych rekordów bibliograficznych sprzed współkatalogowania z rekordami bibliograficznymi w bazie NUKAT i dokonywać wymiany tych własnych rekordów na rekordy z NUKAT. Takie działanie miałoby korzystny wpływ na systematyczną rozbudowę centralnej informacji oferowanej przez NUKAT oraz zwiększanie puli rekordów należących do systemu spójnych danych. Podobne działania prowadzone w katalogach kartkowych przynosiłyby podobne korzyści oraz systematyczne topnienie katalogów kartkowych.

Efekty współkatalogowania:

Zysk bibliotek
- szybciej: średnio 61 proc. rek. bib. skopiowanych
- taniej: średnio 39 proc. rek. bib. własnych
- lepiej: (standardy, automatyczna, centralna korekta)

Zysk użytkowników
- pełniejsza, bardziej aktualna informacja
- otwarte okno do katalogów lokalnych

  Katalog centralny przyniósł oczywiste korzyści bibliotekom uczestniczącym we współkatalogowaniu. Mogą szybciej budować swoje katalogi, prowadzić systematyczną retrokonwersję dzięki temu, że znajdują w katalogu NUKAT wiele gotowych rekordów. Statystyki wskazują, że średnio aż 61 proc. ogólnej liczny rekordów w katalogach lokalnych to rekordy skopiowane z NUKAT, przygotowane przez bibliotekarzy z innych bibliotek.

Obniżenie kosztów katalogowania w skali kraju:
1 rekord bibliograficzny przed NUKAT = 26 zł
1 rekord bibliograficzny średnio w NUKAT = 5,62 zł

  Efektem współkatalogowania jest likwidacja dublowania pracy w bibliotekach. Średnia powtarzalność dokumentów w katalogach współpracujących z NUKAT bibliotek wynosi 2,6. Dzięki wielokrotnemu wykorzystywaniu rekordów bibliograficznych wprowadzonych do katalogu centralnego od 2002 roku średni koszt przygotowania jednego rekordu bibliograficznego, uwzględniając pełne koszty pracy Centrum NUKAT (kontroli rekordów bibliograficznych i rekordów khw) wyniósł w 2006 roku 5,62 zł. Wcześniej (przed NUKAT) koszt ten sięgał 26 zł.

Maria Burchard, XII 2006

 

Łącza do pokrewnych artykułów:

Maria Burchard, Centrum NUKAT Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
Języki informacyjno-wyszukiwawcze w katalogu centralnym NUKAT (wrzesień 2006 roku)
Abstrakt:
  W katalogu centralnym współistnieją trzy języki informacyjno-wyszukiwawcze: jhp KABA, jhp BN i MeSH (Medical Subject Headings - język haseł przedmiotowych z zakresu medycyny i nauk jej pokrewnych). Skąd się wzięło takie rozwiązanie? Kto odpowiada za prowadzenie poszczególnych zbiorów słownictwa? Różnice w procedurach tworzenia i stosowania rekordów słownictwa tych języków w NUKAT. Jak takie rozwiązanie służy użytkownikom?
  Język haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej (jhp BN) rozwijany jest przez Bibliotekę Narodową od połowy lat '50. ubiegłego stulecia. Pierwotnym źródłem koncepcji języka haseł przedmiotowych BN była metodyka opracowana przez Adama Łysakowskiego, wyłożona w podręczniku "Katalog przedmiotowy". Od 1957 roku jhp BN stosowany jest w bieżącej bibliografii narodowej książek ("Przewodnik Bibliograficzny"), a od 1966 roku w "Bibliografii Zawartości Czasopism". Był podstawą tworzenia katalogów przedmiotowych w Bibliotece Narodowej i innych bibliotekach naukowych i publicznych, a od połowy lat '90. jest wykorzystywany w katalogach komputerowych. Co kilka lat jest publikowany "Słownik języka haseł przedmiotowych", a od 2003 roku wydawany jest dwumiesięcznik "Biuletyn JHP BN" (w miejsce wydawanego do tej pory jako wkładka do "Przewodnika Bibliograficznego" "Wykazu Nowych Haseł Artykułów Przedmiotowych i zmian w Słowniku Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej"), zawierający w każdym numerze wykaz nowych haseł i określników oraz wskazówki metodyczne.

Grażyna M. Wilczyńska, Biblioteka Uniwersytecka KUL:
Skutki integracji kartotek dla języków haseł przedmiotowych

[w:] Opracowanie przedmiotowe dokumentów z zakresu nauk ścisłych: matematyczno-przyrodniczych i technicznych.
Język haseł przedmiotowych KABA: teoria, praktyka, przyszłość. Kazimierz Dolny, 20-22 września 2006 roku.
[Warszawa]: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych],
Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2006, (EBIB Materiały konferencyjne nr 15), ISBN 83-921757-6-X