Kalevala |
|
Muzyka run i muzyka po Kalevali |
|
Wystawa: Kalevala, fiński epos narodowy
|
Fińska wytwórnia muzyczna ONDINE w 1995 roku wydała płytę CD (nr. kat. ODE 849-2) pt. "The Kalevala Heritage, Archive recordings of Ancient Finnish songs" (Dziedzictwo Kalevali: archiwalne nagrania dawnych pieśni Fińskich). Wybrał je i opracował Anneli Asplund. Pieśni pochodzą ze Wschodniej Finlandii, Karelii i Ingrii; żeńskie grupy wokalne nagrano w latach '60. XX w., solistów - w latach '30. i '20. Najstarsze zachowane rejestracje zostały dokonane na woskowych cylindrach w roku 1905; na płycie są trzy z nich - jednego dokonał Livana Onoila (1842-1921), wędrowny śpiewak (fotografie poniżej tego tekstu). |
Na fotografiach u góry i u dołu po prawej - Teppana Jänis, wirtuoz kantele, 1916 r. |
|||
Płyta "The Kalevala Heritage" to unikalna publikacja, której powstanie było możliwe dzięki zasobom Archiwum Folklorystycznego Fińskiego Towarzystwa Literackiego (Suomalaisen Kirjallisuuden Seura). |
Kantele, prastary instrument strunowy, jest w Finlandii wciąż bardzo popularny; odgrywa ważną rolę w runach 'Kalevali'. Wyżej po lewej: płyta CD z nagraniami współczesnymi. Po prawej - różne typy i rodzaje narodowego instrumentu Finów - kantele. Krótki opis tego instrumentu - niżej na tej stronie. |
||
Jean [Johan Julius Christian] Sibelius (ur. w Hämeenlinna, Tavastehus, 1865; zm. w Järvenpää, 1957) to największy oraz najsławniejszy kompozytor tzw. fińskiej szkoły narodowej w muzyce. Jako dwudziestolatek rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Helsinkach, które porzucił dla muzyki; studiował kompozycję u Martina Wegeliusa (który założył helsiński Instytut Muzyczny), oraz grę na skrzypcach, w r. 1889 został uczniem A. Beckera w Berlinie. Wrócił do Finlandii na początku lat '90. XIX wieku i już pierwsze jego dzieła wzbudziły entuzjazm. W 1892 roku odbyła się premiera poematu symfonicznego 'Kullervo', rok później (po podróży do Karelii) - suity orkiestrowej 'Karelia'. Artysta przyznawał, że zainteresowanie karelianizmem wzbudziła w nim twórczość muzyczna Roberta Kajanusa, był też pod wrażeniem spotkania ludowego śpiewaka, Larina Paraske. Po 'Kullervo' były kolejne poematy - 'Pieśń wiosenna' (1894), 'Cztery Legendy z Kalevali' (1895), 'Finlandia' (1899 - 1900). Komponował impulsywne tematy, oparte na krótkich motywach, złożonych z zaledwie kilku akordów. Próbował też większych, trudniejszych form - w latach 1893 - 1894 zaczął pisać operę pt. 'Veenen luominen' (Budowanie łodzi), ale przerwał dzieło. Po latach wykorzystał porzucone kompozycje w 'Łabędziu z jeziora Tuonela' - części cyklu 'Czterech legend Kalevali'. Drugą operę, 'Jungfrun i tornet' (Dziewica w wieży, 1896) napisał już całą. Jednak styl Sibeliusa, szybko ochrzczony narodowym, pełen wyraz znalazł dopiero w symfoniach, których w sumie skomponował siedem. |
Jean Sibelius Akseli Gallen-Kallela, portret młodego Sibeliusa, fragment akwareli, 1894 |
|
Sibelius, w ojczyźnie otoczony powszechnym uznaniem, odbył, także jako dyrygent własnych dzieł, szereg podróży zagranicznych (Niemcy, Włochy, Anglia). W roku 1914 był w USA, gdzie wykładał w konserwatorium w Bostonie. Wszędzie witany owacyjnie, odnosił sukcesy i poszerzał sławę. |
|
||||
Zanim praktycznie odwrócił się od muzyki (zaprzestał komponowania w latach '30. XX w.), stworzył jeszcze wiele mniejszych form, pisząc różne miniatury kameralne, pieśni, muzykę teatralną, koncerty fortepianowe i skrzypcowe... |
||||
Niewątpliwie u źródeł twórczego geniuszu Sibeliusa leżały pieśni i opowieści 'Kalevali' na równi z melancholijnym urokiem ojczystej przyrody i fińskich pejzaży, które potrafił niezrównanie malować instrumentalnym kolorytem swej muzyki. |
|
Ruth MacKenzie: Kalevala. Dream of the Salmon Maiden |
Veljo Tormis: People of Kalevala. National Male Choir of Estonia |
Kalevala. A Finnish Progressive Rock Epic |
Co inspiruje kolejne pokolenia twórców, co czyni 'Kalevalę' tak bogatym źródłem natchnienia? |
||
Niebagatelną też rolę w tradycyjnym przekazie oraz interpretacji run odegrał narodowy instrument Finów - kantele (swoisty rodzaj harfy czy raczej cytry). "...Kantele są w rzeczywistości jednym z najstarszych instrumentów strunowych w Europie. Najczęściej przybierają postać płaskiej drewnianej skrzyneczki o trapezowatym [również trójkątnym lub prostokątnym - przyp. red.] kształcie. W szerszej części pionowo umieszczone są drewniane kołeczki, służące do strojenia [zwykle] pięciu strun z końskiego włosia. Na kantelach gra się szarpiąc struny palcami [obu rąk]". (W. K. Pessel, dz. cyt.) Instrument taki zwykle spoczywa na kolanach grającego lub na stole; do wydobywania zeń dźwięków często także używa się pałeczek. Proste kantele miało pięć strun, większe miały ich dziesięć, ale mogło ich być znacznie więcej. |
||
|
|
Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Ostatnia aktualizacja: 21.11.2008, godz. 23:43 - Artur Podsiadły