Jean [Johan Julius Christian] Sibelius (ur. w Hämeenlinna, Tavastehus, 1865; zm. w Järvenpää, 1957) to największy oraz najsławniejszy kompozytor tzw. fińskiej szkoły narodowej w muzyce. Jako dwudziestolatek rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Helsinkach, które porzucił dla muzyki; studiował kompozycję u Martina Wegeliusa (który założył helsiński Instytut Muzyczny), oraz grę na skrzypcach, w r. 1889 został uczniem A. Beckera w Berlinie. Wrócił do Finlandii na początku lat '90. XIX wieku i już pierwsze jego dzieła wzbudziły entuzjazm. W 1892 roku odbyła się premiera poematu symfonicznego 'Kullervo', rok później (po podróży do Karelii) - suity orkiestrowej 'Karelia'. Artysta przyznawał, że zainteresowanie karelianizmem wzbudziła w nim twórczość muzyczna Roberta Kajanusa, był też pod wrażeniem spotkania ludowego śpiewaka, Larina Paraske. Po 'Kullervo' były kolejne poematy - 'Pieśń wiosenna' (1894), 'Cztery Legendy z Kalevali' (1895), 'Finlandia' (1899 - 1900). Komponował impulsywne tematy, oparte na krótkich motywach, złożonych z zaledwie kilku akordów. Próbował też większych, trudniejszych form - w latach 1893 - 1894 zaczął pisać operę pt. 'Veenen luominen' (Budowanie łodzi), ale przerwał dzieło. Po latach wykorzystał porzucone kompozycje w 'Łabędziu z jeziora Tuonela' - części cyklu 'Czterech legend Kalevali'. Drugą operę, 'Jungfrun i tornet' (Dziewica w wieży, 1896) napisał już całą. Jednak styl Sibeliusa, szybko ochrzczony narodowym, pełen wyraz znalazł dopiero w symfoniach, których w sumie skomponował siedem.

  Sibelius, w ojczyźnie otoczony powszechnym uznaniem, odbył, także jako dyrygent własnych dzieł, szereg podróży zagranicznych (Niemcy, Włochy, Anglia). W roku 1914 był w USA, gdzie wykładał w konserwatorium w Bostonie. Wszędzie witany owacyjnie, odnosił sukcesy i poszerzał sławę.

  W Finlandii Sibelius osiadł (z żoną Aino, pianistką, w domu o nazwie Ainola) na wschodnim brzegu jeziora Tuusula, w okolicy będącej inspiracją dla wielu wielkich artystów (nieopodal mieszkał np. malarz Pekka Halonen, autor kilku znanych obrazów opartych na tematach 'Kalevali'). Sibelius w muzyce stał się czołowym przedstawicielem 'karelianizmu' - fińskiego kierunku romantyzmu narodowego w sztuce.

  Zanim praktycznie odwrócił się od muzyki (zaprzestał komponowania w latach '30. XX w.), stworzył jeszcze wiele mniejszych form, pisząc różne miniatury kameralne, pieśni, muzykę teatralną, koncerty fortepianowe i skrzypcowe...

  Na koniec Jean Sibelius wrócił do motywów 'Kalevali', tworząc dzieło 'Tapiola' o dobrym bogu Tapio. A jednak to debiutancki poemat 'Kullervo' doczekał się największej liczby wykonań i płyt.

  Mimo upływającego czasu i zmieniających się mód, fińscy kompozytorzy wciąż sięgają do 'Kalevali'. Historią tajemniczego młynka 'Sampo' inspirował się Einojuhani Rautavaara, 'Aino' stała się tematem opery Erkki Melartina. W "Dniu Kalevali" (28 lutego) w 1992 roku, w stulecie premiery poematu dymfonicznego 'Kullervo' Sibeliusa, w Los Angeles odbyła się premiera współczesnej, kolejnej opery 'Kullervo' Aliusa Sallinena. Po fiński epos sięgają nie tylko Finowie, również formy muzyczne są zróżnicowane - poetyckie ballady i chóralne oratoria, elektroniczne eksperymenty i progresywny rock...

Co inspiruje kolejne pokolenia twórców, co czyni 'Kalevalę' tak bogatym źródłem natchnienia?

  Konstrukcja run nie jest stroficzna. To po prostu ciąg pojedynczych wersów i dwuwierszy. Metrum charakterystycznym dla 'Kalevali' jest trochiczny tetrametr. Ta poezja była zawsze przekazywana za pomocą śpiewu. Typowe metrum runy mierzy 4/4 lub 5/4. Zakres melodyczny był dosyć ograniczony, zwykle do pentatoniki i najbliższych okolic. Recytacyjny śpiew był raczej solowy, ale mógł być lub grupowy (wtedy był głos wiodący i odpowiadający mu chór). W przekazywanej ustnie tradycji, zarówno poezja jak i muzyka mogą przetrwać jedynie na warunkach, jakie dyktują ich odtwórcy - zaś tutaj naczelną zasadą była kreatywność. Stąd treść literacka i muzyczna podlegała licznym wariacjom i była zależna od weny i improwizacji, jednocześnie zachowując swój niepowtarzalny charakter i nastrój. "Runy zaśpiewane, a raczej melodeklamowane, cechowało wolne tempo, neutralne interwały - różnice wysokości dwóch dźwięków, skala złożona z pięciu dźwięków w obrębie oktawy, w porównaniu z płaczami ruskimi wyraźniejsza intonacja i artykulacja" (Włodzimierz Karol Pessel: Na wrzosowiskach Kalevali, Studencki Kwartalnik Naukowy Rubikon, ISSN: 1505-1161, Nr 2 [6-7], 1999).

  Tak tworzona muzyka była więc nieco monotonna, czy – mówiąc dzisiejszym językiem – transowa, ale jednocześnie dawała możliwość improwizacji i indywidualnej ekspresji.

  'Kalevala', która w XX wieku zwycięsko przeszła fazę krytyki i pewnego spadku zainteresowania, pod koniec stulecia znów zaczęła być uważnie czytana i analizowana. Uzupełniane są archiwa, gromadzi się pieśni religijne i obrzędowe. Powstają nowe dzieła, kolejne dziedziny sztuki odkrywają 'Kalevalę' i absorbują jej wątki. Mit 'Kalevali' okazał się być ponadczasowy, zaś niosąca go pieśń - uniwersalna.

Tajemnice Kalevali