"'Kalevala' składa się z run, czyli ze starofińskich pieśni. A więc słowa run są śpiewane. Słowa run - przypomnijmy, biegnące ośmiozgłoskowym duktem, połączone trocheicznym metrum - są śpiewne. "Ale 'śpiewać' - 'laulaa', znaczy po fińsku również 'czarować'" - pisze w swoim słowie od tłumacza Jerzy Litwiniuk, autor pierwszego polskiego przekładu 'Kalevali' z oryginału (PIW, 1998). "W językach indoeuropejskich funkcje te rozbiegły się dość dawno (porównaj łacińskie 'cantare' - 'incantare', 'carmen' - 'pieśń' i francuskie 'charmer' - 'czarować') i słownikarze raczej nie dopatrują się pokrewieństwa między 'śpiewam', 'pieję' a starogreckim 'pojeo' - 'robię, tworzę'. U Finów mamy tu znak równości. Nawet 'virsi' (z łacińskiego 'versus' oznacza zarówno hymn kościelny, jak zaklęcie czarownika. Podobnie 'sana' - 'słowo'. Wiarę w magiczną skuteczność słowa zdobywa dziecko w kolebce, odkrywając korzystną różnicę między nieartykułowanym wrzaskiem a z trudem wypracowanymi brzmieniami 'mama' i 'tata'. Bezsilne, zdobyło władzę nad potężnymi, którzy w dodatku się cieszą. 'Nazywać' znaczy już 'wzywać', a nawet 'rozkazywać'. To radosne przeświadczenie zderza się później z doświadczeniami całego życia. |
Ilustracje na tej stronie: drzeworyty z serii Kuvia Kalevalasta |
Autorem drzeworytów jest Akseli Gallen-Kallela (1865-1931) |
|||
(Włodzimierz Karol Pessel: Na wrzosowiskach Kalevali, |
(W. K. Pessel, dz. cyt.) |
|
(Jerzy Litwiniuk, Od tłumacza, 'Kalevala', PIW 1998) |
Definicja encyklopedyczna: SZAMAN, SZAMANIZM, (słowo tunguskie; z języka pali 'samana', z sanskrytu 'sramana' - mnich buddyjski, asceta, oznacza osobę zdolną do nawiązania w stanie ekstazy kontaktów z duchami. Dosłownie - 'Ten, który wie'. W Polsce odpowiednikiem tego pojęcia będzie 'znachor' i 'wiedźma'). W religioznawstwie - ogół wierzeń i praktyk religijnych opartych na animizmie i instytucji szamanów, występujący wśród pierwotnych ludów zbieracko-łowieckich, myśliwskich, np. Indian, Eskimosów, niektórych ludów Azji Środkowej i Syberii. Zachowany na niektórych obszarach do początków XX w. Głównymi elementami szamanizmu są: 1) w kulcie — centralna rola szamana (stąd nazwa wierzeń); 2) podział kosmosu na trzy światy: górny (siedziba bóstw niebiańskich i duchów), średni (ziemia z ludźmi, przyrodą i zamieszkującymi ją duchami) i dolny (siedziba duchów podziemnych i dusz zmarłych); 3) wiara w istnienie dusz i życie pozagrobowe; 4) wiara w różne bóstwa i duchy wpływające na wszystkie dziedziny życia człowieka. Szamanizm nie stanowi jednolitego systemu religijnego, jako zjawisko religijne występuje w wielu lokalnych odmianach. W szerszym znaczeniu (zwłaszcza stosowanym w religioznawstwie) szamanizm oznacza bądź odrębną formę religii (przede wszystkim u ewolucjonistów), bądź też wierzenia wielu ludów niecywilizowanych obu Ameryk, Oceanii i Afryki, i Azji Południowo-Wschodniej, które łączy kompleks szamanistyczny, czyli specyficzna rola szamana w kulcie. Szaman to centralna postać w religiach określanych terminem szamanizm, spełniająca funkcję pośrednika między ludźmi i duchami; szamani prawdopodobnie odgrywali dużą rolę już u ludów paleolitu; charakterystyczną cechą szamana jest wchodzenie w trans (często wywołany tańcem lub grą na bębnie), podczas którego jego dusza odbywa 'magiczny lot' do nieba i nawiązuje kontakt z bóstwami i duchami; szaman spełnia wiele bardzo ważnych funkcji religijno-społecznych, takich jak: zapewnienie ludziom opieki bóstw życzliwych i odpędzanie duchów wrogich, uzdrawianie chorych, odwracanie klęsk żywiołów, przepowiadanie przyszłości, przeprowadzanie dusz zmarłych do krainy zmarłych. |
Więcej szczegółów na temat powstania i fenomenu 'Kalevali' na osobnej stronie w eseju Łukasza Sommera z Tygodnika Powszechnego (15/2003) |
Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Ostatnia aktualizacja: 12.08.2008, godz. 05:25 - Jan Wasilewski